Dieta cukrzycowa – jadłospis i przydatne informacje

Według Encyklopedii PWN cukrzyca to zaburzenie przemiany węglowodanowej, które powstaje na skutek upośledzenia czynności wydzielniczej wysp trzustkowych.

Dlaczego zbilansowana dieta jest ważna przy cukrzycy? Dieta cukrzycowa powinna hamować zaburzenia czy zmiany, które wynikają z nieprawidłowej gospodarki węglowodanowej w organizmie. To ważne, by odpowiednio szybko reagować, gdy pojawiają się objawy cukrzycy.

Przeczytaj poniższy artykuł, by dowiedzieć się jakie produkty warto włączyć do diety cukrzycowej, a które najlepiej wykluczyć.

1. Co warto wiedzieć o cukrzycy?

Do głównych objawów cukrzycy zalicza się:

• wysoki poziom cukru we krwi,
• nieustanne pragnienie,
• cukromocz,
• wielomocz,
• osłabienie.

Wyróżnia się kilka rodzajów cukrzycy. Najczęściej słyszy się o:

• cukrzycy typu 1 – zalicza się ją do chorób autoimmunologicznych. Występuje, gdy organizm wytwarza przeciwciała przeciwko komórkom beta trzustki i niszczy je. Skutkuje to brakiem insuliny w organizmie. W takim przypadku insulinę podaje się z zewnątrz;
• cukrzycy typu 2 – do jej rozwoju dochodzi w wyniku wzrastającej insulinooporności tkanek organizmu lub zmniejszonej produkcji insuliny przez trzustkę.

Ważne, by być świadomym, że cukrzyca to nie koniec świata. Jeśli chory nauczy się stosować odpowiednią dietę, włączy aktywność fizyczną i będzie stosował zalecone przez lekarza leki, będzie mógł normalnie funkcjonować.

2. Co powinna zawierać dieta cukrzycowa? Produkty wskazane

Osoby, które zmagają się z cukrzycą mogą sobie pomóc w walce z tą dolegliwością poprzez odpowiednio skomponowaną dietę. Odpowiednio ułożona dieta cukrzycowa pomoże kontrolować masę ciała, utrzymać prawidłową glikemię, pozwoli też na optymalizację ciśnienia tętniczego krwi i profilu lipidowego.

Przeczytaj ten rozdział i dowiedz się, które produkty są szczególnie skuteczne w walce z cukrzycą!

Płatki owsiane

Dieta cukrzycowa powinna zawierać płatki owsiane. Spożywanie tego produktu pomoże obniżyć poziom glukozy we krwi, a także zredukować stężenie hemoglobiny glikowanej.

Migdały i orzechy

Obecne w diecie cukrzycowej migdały i orzechy pozytywnie wpłyną na gospodarkę węglowodanową. Pomogą złagodzić insulinooporność, a także poprawić działanie komórek beta trzustki, które odpowiadają za prawidłowe wytwarzanie insuliny i jej wydzielanie.

Nasiona roślin strączkowych

Osoby stosujące dietę cukrzycową powinny regularnie spożywać także nasiona roślin strączkowych:

• groch,
• fasolę,
• ciecierzycę,
• soczewicę.

Spożycie tego typu produktów pozwoli obniżyć poziom glukozy we krwi na czczo.

Jajka

Jak się okazuje, spożywanie jajek w trakcie diety cukrzycowej (jedno czy dwa dziennie) pomaga obniżyć stężenie glukozy we krwi. Co więcej, jajka pozwalają zredukować wartość wskaźnika insulinooporności HOMA-IR oraz poziomu insuliny we krwi.

Ocet jabłkowy

Dieta cukrzycowa, w której znajduje się ocet jabłkowy, może pomóc znacznie zredukować stężenie cukru we krwi. Ocet jabłkowy przyczynia się też do obniżenia poziomu hemoglobiny glikowanej.

Należy dodać, że jeśli ktoś decyduje się na spożywanie octu jabłkowego, powinien stosować dwie łyżki tego płynu, koniecznie rozcieńczone wodą.

Zdrowe tłuszcze

Dieta cukrzycowa powinna też zawierać zdrowe tłuszcze. Olej z czarnuszki będzie pomocny przy redukcji poziomu glukozy we krwi u osób zmagających się z insulinoopornością.

Oliwa (zawierająca jednonienasycone kwasy tłuszczowe) także pomoże obniżyć poziom glukozy we krwi, a dodatkowo przyczyni się do obniżenia poziomu hemoglobiny glikowanej.

Co więcej, oliwa pozwala zmniejszyć stłuszczenie wątroby (stłuszczona wątroba może powodować cukrzycę lub zaostrzać jej przebieg).

Yerba mate

Yerba mate to napar, który przygotowuje się na bazie gałązek i wysuszonych liści ostrokrzewu paragwajskiego. Okazuje się, że picie wspomnianego naparu może obniżyć stężenie glukozy we krwi, łagodzić insulinooporność, a także poprawić wychwyt glukozy z krwi przez komórki organizmu. Co więcej, yerba mate może też zapobiegać gromadzeniu się tłuszczu w wątrobie.

Zielona kawa

Zielona kawa, czyli ziarna kawy niepoddane paleniu, także zasługuje na swoje miejsce w diecie cukrzycowej. Udowodniono, że ten rodzaj kawy może pomóc zredukować poziom glukozy we krwi.

Inne

Oprócz wymienionych powyżej produktów pomocne w walce z cukrzycą są także następujące preparaty:

• kwasy tłuszczowe omega-3 – łagodzą insulinooporność i obniżają poziom glukozy na czczo,
• magnez – wspomaga pracę wielu narządów,
• cynk – usprawnia działanie insuliny.

Należy jednak pamiętać, że wymienione preparaty powinno się traktować jako dodatek do zbilansowanej diety i stosować w przypadku, gdy nie spożywamy produktów naturalnych bogatych w ten składnik. Wspomniane preparaty okażą się także nieskuteczne, jeśli nie nastąpi redukcja masy ciała. To ważne, by masa ciała została unormowana.

3. Czego nie powinien jeść cukrzyk? Produkty zakazane

Jeśli ktoś zmaga się z cukrzycą powinien, oczywiście, włączyć produkty, które wykazują działanie prozdrowotne. Jednak osoby chore często nie pamiętają o tym, że z diety warto też wykluczyć produkty, które szkodzą zdrowiu i nasilają objawy choroby.

Czego więc nie powinna jeść osoba, która ma stan przedcukrzycowy, cukrzycę typu 2 lub insulinooporność? Jakich produktów nie powinna zawierać dieta cukrzycowa?

Słodzone napoje

Osoba na diecie cukrzycowej powinna wykluczyć produkty będące źródłem cukrów prostych, które przyczyniają się do podniesienia poziomu glukozy we krwi. Warto więc zrezygnować z różnego rodzaju napojów słodzonych, nie tylko tych gazowanych, ale też niegazowanych – owocowych, kawowych czy takich na bazie dosładzanego rozpuszczalnego kakao.

Wyroby cukiernicze i słodycze

Ciastka, drożdżówki czy inne tego typu produkty zawierają mnóstwo cukrów prostych, a dodatkowo są pełne tłuszczów typu trans. Wspomniane tłuszcze negatywnie wpływają na organizm. Zmniejszają one wrażliwość komórek na działanie insuliny, ponadto przyczyniają się do powstawania stanów zapalnych. Nie trzeba chyba dodawać, że wyroby cukiernicze to produkty wysokokaloryczne, sprzyjają rozwojowi nadwagi i otyłości.

Nie należy też zapominać, że wysoką zawartość cukru zawierają też słodycze – czekolady, lody, żelki, cukierki, batony itd.

Zamienniki białego cukru

Dieta cukrzycowa nie powinna zawierać dużych ilości cukru brązowego, trzcinowego czy kokosowego. Pamiętajmy – cukier to cukier! To nie tak, że wspomniane rodzaje cukru są zdrowsze niż biały cukier.

Osoby na diecie cukrzycowej powinny też ograniczyć syropy, przykładowo klonowy lub z agawy. Dlaczego? Ponieważ to po prostu płynny cukier.

Warto też ograniczyć produkty, w których składnie znajduje się syrop glukozowo-fruktozowy czy zagęszczony sok owocowy.

Produkty na bazie białej mąki

Tego typu produkty to produkty o wysokim indeksie glikemicznym. Ich spożycie powoduje gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi. Jest to spowodowane tym, że produkty na bazie jasnej mąki nie zawierają zbyt wysokich ilości błonnika pokarmowego. Z tego względu nie zaleca się spożywać pszennego pieczywa, białego ryżu, pszennego makaronu, kaszy jaglanej czy kuskus. Dieta cukrzycowa powinna ograniczać spożywanie mąki pszennej, ziemniaczanej, kukurydzianej czy ryżowej.

Produkty smażone w głębokim tłuszczu

Spożywanie produktów smażonych w głębokim tłuszczu nie jest wskazane w diecie cukrzycowej.

Okazuje się, że regularne spożywanie smażonych frytek może zwiększać ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 nawet o 36%! Jest to spowodowane tym, że ziemniaki odznaczają się wysokim indeksem glikemicznym.

Owoce z wysoką zawartością cukru

Dieta cukrzycowa powinna zawierać owoce odznaczające się niską zawartością cukru. Do owoców bogatych w cukier zalicza się m.in.:

• banany,
• gruszki,
• daktyle,
• winogrona.

Trudno Ci zrezygnować z bananów? Wybieraj te o niskim indeksie glikemicznym, czyli mniej dojrzałe, bardziej zielone.

Warto też dodać, że w diecie cukrzycowej dobrze jest trzymać się z daleka od suszonych owoców, ponieważ są one bogate w cukier.

Wnioski

Osoby zmagające się z cukrzycą lub insulinoopornością powinny unikać wymienionych wyżej produktów. Nie oznacza jednak, że muszą całkowicie z nich rezygnować. Trzeba, po prostu, zachować zdrowy rozsądek i starać się sobie nie szkodzić.

4. Dieta cukrzycowa a węglowodany, białko i tłuszcze

Węglowodany – dieta cukrzycowa nie powinna ich wykluczać. Szacuje się, że w diecie cukrzycowej zapotrzebowanie na węglowodany wynosi 40–55% energii. Należy jednak pamiętać, że ilość węglowodanów w diecie zależy od stanu chorego. Dietę o niskiej zawartości węglowodanów zaleca się osobom, którym trudno jest zrzucić nadprogramowe kilogramy. Źródłem węglowodanów powinny być produkty zbożowe pełnoziarniste.

Białko – zaleca się, by ilość białka w diecie osoby z cukrzycą wynosiła 1–1,5 g/kg m.c. lub 15–20% zapotrzebowania energetycznego. Należy dodać, że jeśli ktoś zmaga się z przewlekłą chorobą nerek powinien zmniejszyć podaż do 0,8 g/kg m.c. Jako źródło białka poleca się chudy nabiał, nasiona roślin strączkowych czy chude mięsa.

Tłuszcze – szacuje się, że w diecie cukrzycowej tłuszcze powinny stanowić 25–35% zapotrzebowania energetycznego. Należy ograniczyć tłuszcze nasycone, a zadbać o to, by dieta cukrzycowa zawierała tłuszcze nienasycone. Źródłem tłuszczów nienasyconych mogą być orzechy, oliwa czy olej rzepakowy.

5. Dieta cukrzycowa – jadłospis

Poniżej przykładowy jadłospis dla osoby zmagającej się z cukrzycą. Czytaj dalej i dowiedz się, jak powinien wyglądać odpowiednio skomponowany jadłospis w diecie cukrzycowej.

Dzień 1

Kcal: 1726.42 B: 106.28 g T: 66.32 g W: 191.43 g

Śniadanie: nocna owsianka kakaowa z siemieniem lnianym + kawa z mlekiem sojowym.

II śniadanie: serek wiejski z rzodkiewką i ogórkiem.

Obiad: domowe leczo.

Podwieczorek: komosa ryżowa z borówkami.

Kolacja: sałatka grecka.

Dzień 2

Kcal: 1723.7 B: 102.46 g T: 69.33 g W: 187.9 g

Śniadanie: jajecznica z warzywami + kawa z mlekiem sojowym.

II śniadanie: koktajl malinowo-orzechowy.

Obiad: pomidorowy gulasz z ciecierzycą.

Podwieczorek: malinowy twarożek.

Kolacja: sałatka z batata i warzyw.

Dzień 3

Kcal: 1690.2 B: 111.69 g T: 60 g W: 183.02 g

Śniadanie: cynamonowa owsianka z jabłkiem + kawa z mlekiem sojowym.

II śniadanie: koktajl truskawkowy z orzechami.

Obiad: spaghetti a’la bolognese.

Podwieczorek: koktajl truskawkowo-szpinakowy.

Kolacja: grecka tortilla z fetą i warzywami.

Dzień 4

Kcal: 1694.86 B: 129.91 g T: 77.05 g W: 133.9 g

Śniadanie: szpinakowa szakszuka + kawa z mlekiem sojowym.

II śniadanie: skyr naturalny z borówkami.

Obiad: dorsz pieczony z pesto i burakami.

Podwieczorek: serek wiejski z pomidorem.

Kolacja: omlet ze szpinakiem i papryką.

Dzień 5

Kcal: 1724.73 B: 116.57 g T: 68.3 g W: 182.93 g

Śniadanie: budyniowa owsianka z malinami + kawa z mlekiem sojowym.

II śniadanie: sałatka z awokado i pomarańczy.

Obiad: kasza gryczana ze szpinakiem, fetą i suszonymi pomidorami.

Podwieczorek: koktajl kokosowy.

Kolacja: sałatka caprese.

Dzień 6

Kcal: 1723.22 B: 92.36 g T: 64.79 g W: 196.14 g

Śniadanie: tortilla z wędliną, serem i papryką + kawa z mlekiem sojowym.

II śniadanie: czekoladowa komosanka z kiwi.

Obiad: sałatka z tofu i warzywami na patelnię.

Podwieczorek: komosa ryżowa z malinami.

Kolacja: komosa ryżowa z kurczakiem i szpinakiem.

Dzień 7

Kcal: 1713.15 B: 107.09 g T: 60.47 g W: 205.52 g

Śniadanie: waniliowa owsianka z truskawkami + kawa z mlekiem sojowym.

II śniadanie: ziołowy twarożek z warzywami.

Obiad: dorsz z brokułem i komosą.

Podwieczorek: sałatka z grejpfruta ze świeżym szpinakiem.

Kolacja: sałatka warzywna z ciecierzycą i awokado.

6. Posiłki na diecie cukrzycowej – przepisy

Na śniadanie: szpinakowa szakszuka

Kcal: 413.68 B: 27.63 g T: 27.67 g W: 17.44 g

SKŁADNIKI:

• 150 g cukinii
• 100 g mrożonego szpinaku
• 1 łyżeczka (5 g) oliwy
• 1 szczypta mielonej gałki muszkatołowej
• 1 szczypta pieprzu ziołowego
• 2 jajka
• 1 łyżka (25 g) śmietany 18%
• 1 plaster (30 g) sera feta
• 5 sztuk (100 g) pomidorków koktajlowych

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Cukinię pokroić w plasterki i podsmażyć na oliwie. Po kilku minutach na patelnię dodać rozmrożony szpinak, dusimy do momentu aż cukinia zrobi się miękka. Następnie dodajemy przyprawy, dodajemy śmietanę i dokładnie mieszamy. Wbijamy jajka, przykrywamy pokrywką i dusimy aż biało jaja się zetnie. Zdjąć patelnię z ognia, całość posypać pokruszoną fetą oraz pomidorkami przekrojonymi na połówki.

Na II śniadanie: sałatka z awokado i pomarańczy

Kcal: 239.17 B: 4.16 g T: 15.73 g W: 25.48 g

SKŁADNIKI:

• 70 g awokado
• 120 g pomarańczy
• 45 g marchwi
• 2 sztuki (8 g) orzechów włoskich

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Warzywa i owoce pokroić na plasterki, wymieszać, posypać pokrojonymi orzechami.

Na obiad: spaghetti a’la bolognese

Kcal: 384.74 B: 27.89 g T: 14.31 g W: 41.17 g

SKŁADNIKI:

• 40 g makaronu pełnoziarnistego
• 100 g mięsa mielonego z indyka
• 1 szczypta soli
• 1 łyżeczka (5 g) oleju rzepakowego
• 150 g przecieru pomidorowego
• 1 szczypta czarnego pieprzu
• 2 szczypty suszonego oregano
• 2 szczypty suszonej bazylii

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Makaron ugotować według instrukcji na opakowaniu. Mięso przyprawić solą, pieprzem i ziołami, a następnie podsmażyć na rozgrzanym oleju. Gdy mięso się zarumieni dodać passatę i chwilę gotować. Dodać makaron i wymieszać.

Na podwieczorek: koktajl kokosowy

Kcal: 299.66 B: 27.24 g T: 11.2 g W: 26.14 g

SKŁADNIKI:

• 1 łyżeczka (5 g) kakao w proszku
• 200 g naturalnego skyru
• 1 łyżka (15 g) komosy ryżowej
• 1 łyżka (6 g) wiórek kokosowych
• 1 łyżeczka (5 g) nasion chia
• 4 g ciemnej czekolady (60–69% masy kakaowej)

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Wszystkie składniki poza kostkami czekolady dokładnie wymieszać. Można dolać wody jeśli koktajl będzie za gęsty. Gotowy koktajl posyp posiekaną czekoladą.

Na kolację: grecka tortilla z fetą i warzywami

Kcal: 320.45 B: 18.65 g T: 11.26 g W: 36.96

SKŁADNIKI:

• 1 sztuka (62 g) tortilli (placka z pełnego ziarna)
• 85 g pomidora
• 45 g świeżego ogórka
• 20 g sera sałatkowego typu feta
• 12 g czarnych oliwek
• 25 g szpinaku
• 2 plastry (50 g) wędliny z piersi indyka

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Warzywa umyć, pokroić. Ser rozdrobnić. Placek rozgrzać na suchej patelni. Na ciepłą tortillę nałożyć warzywa z serem, wędliną i szpinakiem. Tortillę zawinąć w rulon.

7. Podsumowanie

Zbilansowana dieta to podstawa nie tylko przy cukrzycy, ale też w wielu innych chorobach. Ważne jest regularne spożywanie posiłków, należy też zwracać uwagę na skład kupowanych produktów. Nie bez znaczenia jest także odpowiednie nawodnienie organizmu.

Dieta cukrzycowa powinna składać się z produktów wchodzących w skład wszystkich grup żywności. Należy unikać produktów cukierniczych i takich, które zawierają spore ilości cukru, produktów smażonych w głębokim tłuszczu i tych na bazie białej mąki.

Zastosowanie wymienionych powyżej wskazówek okaże się nieskuteczne, jeśli nie zostanie unormowana masa ciała. W takim wypadku warto zdecydować się na redukcję masy ciała. Będzie w tym pomocna, oczywiście, aktywność fizyczna.

Bibliografia:

1. Kristina I. Rother, M.D., Diabetes Treatment – Bridging the Divide, online: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp078030, dostęp: 9.10.2023.
2. Kulczyński B.,TEGO NIE JEDZ przy cukrzycy – 8 zakazanych produktów, online: https://www.youtube.com/watch?v=hE8jvv4lsws, dostęp: 9.10.2023.
3. Kulczyński B., Wycofują cukrzycę! 11+ produktów i 1 najważniejsza zmiana, online: https://www.youtube.com/watch?v=qx9jNuYasWQ, dostęp: 9.10.2023.
4. Width M., Reinhard T., Dietetyka kliniczna, Wrocław 2014.
5. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, tom 5, nr 1, 2019.
6. [hasło:] cukrzyca, Encyklopedia PWN, online: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/cukrzyca;3888400.htmlhttps://encyklopedia.pwn.pl/haslo/cukrzyca;3888400.html, dostęp: 9.10.2023.