Histamina – jakie są objawy jej nietolerancji?

Coraz więcej osób cierpi na różne schorzenia i nietolerancje pokarmowe. Jedną z mniej znanych, ale nie mniej istotnych dolegliwości jest nietolerancja histaminy. Jej objawów jest wiele i często są one, niestety, mylone z alergiami pokarmowymi.

W poniższym artykule znajdziesz odpowiedzi na pytania czym jest nietolerancja histaminy, jakie są jej objawy oraz jak najlepiej radzić sobie z tą dolegliwością w codziennym życiu.

1. Czym jest histamina?

Histaminę zalicza się do tzw. amin biogennych. To substancja, która występuje naturalnie w żywności i w ludzkim ciele (jest magazynowana w komórkach tucznych organizmu). W organizmie człowieka histamina powstaje wraz z udziałem histydyny.

Histamina odgrywa ważne role w ludzkim organizmie:

• reguluje rytm snu i czuwania,
• pełni rolę neuroprzekaźnika,
• pośredniczy w procesach zapalnych,
• jest odpowiedzialna za wydzielanie kwasu żołądkowego,
• reguluje napięcie mięśni gładkich.

2. Receptory histaminowe – jakie znaczenie mają dla organizmu?

Receptory histaminowe są zlokalizowane w błonach komórkowych. To właśnie za ich pośrednictwem histamina oddziałuje na ludzki organizm.

Wyróżnia się 4 typy receptorów histaminowych.

Typ H1 – zlokalizowany w mięśniach gładkich, sercu, naczyniach krwionośnych oraz ośrodkowym układzie nerwowym. Rola receptorów histaminowych tego typu wiąże się ze skurczem mięśni, a także z sekrecją śluzu, neurotransmisją i przepuszczalnością naczyń.

Typ H2 – ten typ receptorów jest usytuowany w ośrodkowym układzie nerwowym, sercu, żołądku i macicy. Ma wpływ na m.in. sekrecję śluzu oskrzelowego, opory przepływu w nosie i wydzielanie żołądkowe.

Typ H3 – znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym, przewodzie pokarmowym, a także w drogach oddechowych. Ma wpływ na procesy związane z neurotransmisją i na syntezę histaminy w komórkach tucznych.

Typ H4 – jest zlokalizowany w grasicy, leukocytach, szpiku, śledzionie i okrężnicy. Odpowiada za mechanizmy związane z immunomodulacją.

3. Histamina a procesy zapalne

Histaminę najczęściej kojarzy się z tym, że bierze ona udział w procesach zapalnych. Jak wspomniano, histamina występuje w ludzkim organizmie naturalnie. Znajduje się w różnych częściach ciała w postaci nieaktywnej. Gdy układ odpornościowy wykryje antygen, histamina jest uwalniana i powstaje reakcja zapalna.

To histamina jest odpowiedzialna za pojawianie się zmian skórnych i obrzęków w wyniku reakcji alergicznych, powoduje też skurcz oskrzeli, który pojawia się w przebiegu astmy. Histamina bierze więc udział w reakcjach alergicznych, a także jest odpowiedzialna za występowanie objawów dla nich charakterystycznych.

4. Nietolerancja histaminy – czym jest?

Histamina może być przyczyną dolegliwości, które nie są związane ani z alergiami, ani z funkcjonowaniem układu immunologicznego. Oznacza to, że ktoś może nie mieć alergii na żaden z pokarmów, a mimo to, po spożyciu danych produktów, będzie doświadczał objawów podobnych do tych alergicznych. Jest to spowodowane nietolerancją histaminy.

„Jak działa” nietolerancja histaminy? Otóż u osób, których nietolerancja nie dotyczy, dostarczona z pożywieniem histamina jest rozkładana w przewodzie pokarmowym za pomocą enzymu diaminooksydazy (enzymu DAO). Jednak u niektórych osób aktywność diaminooksydazy jest niska. Przez to histamina nie jest trawiona. Uwalnia się z komórek tucznych, co skutkuje nieprzyjemnymi dolegliwościami.

Co ciekawe, u osob, u których diaminooksydaza „działa” poprawnie, także mogą wystąpić dolegliwości, które są charakterystyczne dla nietolerancji histaminy.

Jak to możliwe? Wydajność wspomnianego enzymu jest ograniczona, dlatego, jeśli ktoś jednorazowo spożyje produkt bogaty w histaminę, to diaminooksydaza nie nadąży z przerobieniem tego składnika, co spowoduje nieprzyjemne dolegliwości. Do takiej sytuacji dochodzi jednak rzadko.

5. Kto jest zagrożony nietolerancją histaminy?

Warto pochylić się także nad kwestią obniżonej aktywności diaminooksydazy u niektórych osób. Dlaczego jest ona niska? Wynika to z uwarunkowań genetycznych i problemów zdrowotnych, które uszkadzają integralność błony śluzowej jelit.

Do grupy osób narażonych na nietolerancję histaminy zalicza się osoby zmagające się z:

• celiakią,
• zapaleniem żołądka i jelit,
• nieceliakalną nadwrażliwością na gluten,
• zespołem jelita krótkiego,
• zespołem jelita wrażliwego,
• SIBO,
• zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego,
• zaburzeniami składu mikrobioty jelitowej,
• alergiami pokarmowymi.

6. Objawy nietolerancji histaminy

W poprzednim rozdziale wspomniano o nieprzyjemnych dolegliwościach, które dotykają osób cierpiących na nietolerancję histaminy. Są to dolegliwości, które przypominają objawy występujące przy alergiach. Dlatego objawy nietolerancji histaminy określa się mianem objawów pseudoalergicznych.

Nadmiar histaminy najczęściej objawia się:

• bólami głowy,
• bólami brzucha,
• wzdęciami,
• biegunką,
• zaczerwienieniem skóry (najczęściej w okolicach twarzy),
• kołatniem serca.

Nietolerancja histaminy może objawiać się także:

• suchością w jamie ustnej,
• uczuciem metalicznego lub gorzkiego posmaku w ustach,
• kaszlem,
• świądem,
• pokrzywką,
• spadkiem ciśnienia krwi,
• dusznościami,
• nieżytem nosa,
• przekrwieniem błony śluzowej nosa.

Wymienione objawy zazwyczaj pojawiają się z umiarkowanym nasileniem ok. pół godziny po spożytym posiłku i ustępują w ciągu kilku godzin. Często zdarza się, że osoby cierpiące na nietolerancję histaminy błędnie sądzą, że zmagają się z alergią.

7. Produkty, które mają wpływ na nietolerancję histaminy

Na nietolerancję histaminy cierpią osoby, które mają niedobór enzymu DAO i jednocześnie ich dieta zawiera produkty bogate w histaminę lub które wyzwalają jej uwalnianie w organizmie. Do produktów sprzyjających pojawieniu się objawów nietolerancji zalicza się:

• długo dojrzewające wędliny,
• mięso wędzone,
• ryby wędzone,
• konserwy rybne (tuńczyk, makrela, sardynki, śledzie),
• owoce morza,
• surowe jajka,
• twarde żółte sery (np. parmezan),
• sery: feta, gouda, cheddar, camembert,
• fermentowane produkty sojowe (np. sos sojowy),
• warzywa: szpinak, pomidor, kiszona kapusta, kiszone ogórki,
• owoce: truskawki, grejpfruty, pomarańcze, cytryny, awokado, śliwki, banany, ananas, kiwi,
• orzechy (np. włoskie, brazylijskie, ziemne, pistacje),
• czekolada,
• grzyby,
• czarną i zieloną herbatę,
• napoje alkoholowe.

Okazuje się też, że pewne czynniki hamują aktywność enzymu DAO. Zalicza się do nich alkohol i niektóre leki (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki moczopędne, leki przeciwlękowe czy leki stosowane przy leczeniu nadciśnienia tętniczego).

8. Co jeść w przypadku nietolerancji histaminy?

Lista rzeczy, z których należy zrezygnować lub je ograniczyć przy nietolerancji histaminy jest dość długa. Co więc jeść, by dieta była zbilansowana? Do „nieproblematycznych” produktów zalicza się:

produkty odzwierzęce:

• świeże mięso drobiowe, wieprzowe, wołowe, cielęce, jagnięce,
• gotowane szynki,
• ryby: halibut, mintaj, sandacz, dorsz, pstrąg,
• jajka gotowane,
• masło,
• margarynę,
• sery: mozzarella, twaróg,
• miód,
• jogurty naturalne;

warzywa:

• świeże ogórki,
• marchew,
• brokuły,
• kalafiory,
• ziemniaki,
• cukinię,
• paprykę,
• dynię,
• sałatę,
• czosnek,
• cebulę,
• cykorię,
• szparagi,
• karczochy;

nasiona roślin strączkowych:

• fasolę,
• ciecierzycę,
• soczewicę;

owoce:

• jabłka,
• gruszki,
• brzoskwinie,
• morele,
• wiśnie,
• jagody,
• arbuza;

produkty zbożowe:

• makaron,
• kasze,
• ryż,
• pieczywo,
• płatki zbożowe.

Dozwolone jest także stosowanie przypraw. Na diecie niskohistaminowej można pić wodę, soki z wymienionych owoców i warzyw, a także kawę. Stosowanie tego typu diety pozwoli zmniejszyć ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych nawet o ok. 70–100%.

9. Rozpoznanie nietolerancji histaminy – co z tym zrobić?

Jeśli podejrzenie nietolerancji histaminy okazało się słuszne, warto wprowadzić odpowiednie działania dietetyczne.

Etap 1 – eliminacja – polega na ograniczeniu lub wykluczeniu wszystkich produktów, które są bogate w histaminę lub są zaangażowane w jej uwalnianie w organizmie. Zaleca się, by ten etap trwał ok. 10–14 dni. Etap 1 pozwoli złagodzić, a nawet pozbyć się objawów wstępujących przy nietolerancji histaminy.

Etap 2 – testowanie – polega na STOPNIOWYM wprowadzaniu do codziennej diety produktów przeciwwskazanych. Ten etap powinien trwać 6 tygodni. Ważne, by w tym okresie zwracać szczególną uwagę na to, jak ciało reaguje i czy nie występują wymienione wcześniej dolegliwości.

Etap 3 – postępowanie żywieniowe – na podstawie obserwacji poczynionych w trakcie etapu 2 należy sporządzić indywidualne zalecenia żywieniowe – produkty, które nie wpłynęły dobrze na organizm trzeba wykluczyć, a produkty „bezpieczne” można wprowadzić do diety.

Warto dodać, że diagnostykę nietolerancji histaminy może ułatwić badanie krwi i badania na alergie pokarmowe.

Oprócz odpowiedniej diety niskohistaminowej, niekorzystne objawy może złagodzić nasycenie organizmu witaminą C, witaminą B6, cynkiem i miedzią. Wymienione składniki hamują uwalnianie histaminy lub biorą udział w aktywności i produkcji DAO. By pozbyć się objawów pseudoalergicznych można także zażywać leki antyhistaminowe.

10. Podsumowanie

Nietolerancja histaminy może w skuteczny sposób uprzykrzyć życie. W walce z nią mogą pomóc m.in. diagnostyka nietolerancji histaminy czy dieta zawierająca pożywienie, w którym zawartość histaminy nie będzie wysoka. Kluczem jest zrozumienie, jakie produkty i czynniki mogą wywoływać objawy oraz jak ich unikać.

Mam nadzieję, że artykuł pomógł Ci zrozumieć tematykę nietolerancji histaminy i podjąć kroki w kierunku zdrowszego stylu życia. Jeśli podejrzewasz, że możesz cierpieć na tę dolegliwość, zalecam skonsultowanie się z lekarzem w celu postawienia dokładnej diagnozy i ustalenia odpowiedniego planu leczenia.

Bibliografia:

1. Fiedorowicz E., Histamina. Czym jest histamina? W jaki sposób histamina wpływa na sen, stres i migrenę? Sprawdź co wiemy o histaminie!, online: https://apteka.superpharm.pl/poradnik/histamina-dzialanie-alergia-stres-alkohol, dostęp: 8.09.2023.
2. Gmachowski P., Leki przeciwhistaminowe – jak działają i kiedy się je stosuje? Klasyfikacja antagonistów histaminy, online: https://www.doz.pl/czytelnia/a16201-Leki_przeciwhistaminowe__jak_dzialaja_i_kiedy_sie_je_stosuje_Klasyfikacja_antagonistow_histamin, dostęp: 8.09.2023.
3. Kulczyński B., Masz te objawy? Winna może być nietolerancja histaminy, online: https://www.youtube.com/watch?v=sGYhSM3_9RA, dostęp: 8.09.2023.
4. Siast-Kuterba P., Nietolerancja histaminy, online: https://dietetycy.org.pl/nietolerancja-histaminy/, dostęp: 8.09.2023.