Ten tekst przeczytasz w 6 minut

Z artykułu dowiesz się:

Jaki jest podstawowy podział aminokwasów
Czym są EAA
Jakie są właściwości aminokwasów egzogennych

Aminokwasy pełnią kluczową rolę w wielu procesach biologicznych. Stanowią materiał budulcowy białek – cząsteczek, które wspierają m.in. wzrost, naprawę tkanek i przewodnictwo nerwowe.

Nasze ciało jest zdolne do produkcji niektórych aminokwasów, istnieją też pewne niezbędne aminokwasy, których nie możemy syntetyzować w wystarczających ilościach. Te niezbędne aminokwasy, znane również jako aminokwasy egzogenne, muszą być dostarczane z pożywieniem, aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

SPIS TREŚCI:
1. Czym są EAA?
2. Poznaj grupę aminokwasów egzogennych
3. Aminokwasy egzogenne – podsumowanie

1. Czym są EAA?

Zanim przejdziemy do wyjaśnienia, czym są EAA, należy wyjaśnić, co to są aminokwasy.

Aminokwasy, inaczej kwasy aminowe, to związki organiczne, które występują powszechnie w organizmach żywych i są materiałem budulcowym wszystkich białek.

Aminokwasy dzieli się na trzy podstawowe grupy.

Aminokwasy egzogenne, czyli EAA (z ang. essential amino acids) – są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ludzki organizm nie jest w stanie samodzielnie ich wyprodukować, dlatego należy dostarczać je wraz z pożywieniem, by pula białek ustrojowych nie ulegała szybkiemu uszczupleniu. Do aminokwasów EAA zalicza się: histydynę, leucynę, izoleucynę, walinę, lizynę, treoninę, fenyloalaninę, metioninę i tryptofan. Leucyna, izoleucyna i walina to tzw. aminokwasy rozgałęzione (inaczej aminokwasy BCAA),

Aminokwasy względnie egzogenne – są warunkowo niezbędne dla ludzkiego organizmu. Można do nich zaliczyć: argininę, cysteinę, tyrozynę,

Aminokwasy endogenne – nie są niezbędne dla ludzkiego organizmu. Zalicza się do nich: alaninę, asparaginę, glicynę, glutaminę, kwas glutaminowy, kwas asparaginowy, serynę oraz prolinę.

człowiek skleja model aminokwasu

2. Poznaj grupę aminokwasów egzogennych

Aminokwasy EAA to grupa dziewięciu aminokwasów. Czytaj dalej i poznaj je wszystkie!

Histydyna

Histydyna jest ważna dla utrzymania odpowiedniego poziomu pH w organizmie i uczestniczy w produkcji histaminy, która odgrywa ważną rolę w organizmie. Histamina m.in.:

to mediator reakcji alergicznych,
reguluje przepuszczalność naczyń krwionośnych,
stymuluje wydzielanie kwasu żołądkowego,
działa jako neuroprzekaźnik w mózgu i może wpływać na czujność, cykl dobowy oraz apetyt,
reguluje ciśnienia krwi,
uczestniczy w procesie gojenia się ran,
stymuluje wydzielania śliny.

Metionina

Metionina oddziałuje na organizm człowieka wszechstronnie, m.in.:

wspiera wzrost i odnowę tkanek w organizmie,
jest silnym antyoksydantem,
zapobiega gromadzeniu się tłuszczu w wątrobie,
wspomaga leczenie osteoporozy,
wspiera metabolizm organizmu.

Suplementacja wspomnianym aminokwasem może m.in.:

odżywić skórę, paznokcie i włosy,
pomóc w walce z trądzikiem,
złagodzić bóle reumatyczne,
spowolnić proces starzenia,
wspomóc wydalanie metali ciężkich z organizmu.

Izoleucyna

Izoleucyna pełni kilka ważnych funkcji w organizmie:

jest używana jako źródło energii przez komórki mięśniowe, zwłaszcza podczas intensywnego wysiłku fizycznego,
pomaga w regulacji poziomu glukozy we krwi i jest związana z produkcją hormonów (takich jak insulina),
pomaga w naprawie uszkodzonych tkanek.

Izoleucyna często wchodzi w skład suplementów dla sportowców ze względu na korzyści związane z regeneracją mięśni i produkcją energii. Może też być stosowana w celu ochrony tkanki mięśniowej u osób w stanach katabolicznych.

Nadmierne spożycie izoleucyny może prowadzić do zaburzeń neurologicznych i skutków ubocznych w wątrobie.

Walina

Walina jest metabolizowana w mięśniach i dostarcza energię podczas aktywności fizycznej. Jest też wsparciem dla układu nerwowego i wykazuje działanie antykataboliczne.

Niedobór waliny objawia się bezsennością, zaburzeniami koncentracji, spadkiem masy ciała czy drżeniem mięśni. Nadmiar waliny może powodować mrowienie skóry, zaburzenie pracy wątroby i nerek, halucynacje.

Leucyna

Leucyna bierze udział w procesie syntezy białek mięśniowych, może regulować gospodarkę węglowodanową, a w sytuacjach stresu, głodu lub intensywnego wysiłku jest przekształcana w glukozę i dostarcza komórkom energii.

Ze względu na rolę w regeneracji mięśni i syntezie białek, leucyna jest często składnikiem suplementów dla sportowców. Suplementację leucyny zaleca się także osobom starszym, ponieważ może ona pomóc w zwalczaniu utraty masy mięśniowej związanej z wiekiem.

Nadmierna suplementacja leucyną prowadzi do zaburzeń neurologicznych, a także skutków ubocznych w wątrobie.

Lizyna

Lizynę można znaleźć zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Ten aminokwas pełni w organizmie wiele istotnych funkcji:

wpływa na koncentrację umysłową,
dodaje energii,
bierze udział w produkcji hormonów, przeciwciał i enzymów,
przyczynia się do wytwarzania kolagenu, który odpowiada za m.in. sprężystość skóry,
zwiększa absorpcję wapnia w jelicie cienkim,
bierze udział w metabolizmie tłuszczów,
wzmacnia układ sercowo-naczyniowy,
chroni przed miażdżycą,
wzmacnia pracę układu immunologicznego,
odgrywa istotną rolę w wydzielaniu hormonu wzrostu.

Niedobór lizyny objawia się m.in. rozdrażnieniem, zmęczeniem, problemami z koncentracją, opryszczką, przekrwionymi oczami czy spadkiem energii.

Treonina

Treonina odpowiada za prawidłowe nawilżenie skóry oraz odpowiednie funkcjonowanie układu nerwowego. Ponadto wspomaga funkcje odpornościowe, funkcje błony śluzowej jelit i metabolizm tłuszczów.

Treonina jest metabolizowana w wątrobie, gdzie jest przekształcana w różne produkty, w tym glicynę i serynę. Te produkty metabolizmu biorą udział w wielu kluczowych procesach w organizmie, m.in. glicyna wspomaga układ pokarmowy, pamięć i koncentrację, poprawia jakość snu i zmniejsza uczucie lęku, a seryna poprawia odporność organizmu, pozytywnie wpływa na procesy myślowe i uczestniczy w metabolizmie tłuszczów.

Tryptofan

Tryptofan to aminokwas niezbędny do utrzymania homeostazy jelitowej i funkcji immunologicznych oraz prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Jest odpowiedzialny za m.in. odporność na stres, utrzymanie dobrego nastroju i regulację cyklu dobowego. Neurotransmitery powstające z tryptofanu biorą też udział w regulowaniu apetytu, trawienia, odczuwania bólu i procesów pamięciowych.

Najczęściej rekomenduje się suplementację tryptofanu w ilości ok. 500 mg na dobę. Warto pamiętać, że suplementy z tym aminokwasem przyjmuje się wieczorem. Tryptofan nie wywołuje skutków ubocznych, jeśli zażywa się go w odpowiednich dawkach.

W przypadku przedawkowania pojawiają się: migreny, nudności, wymioty, a także suchość w jamie ustnej.

Fenyloalanina

Fenyloalanina to prekursor wielu hormonów (tyrozyny, dopaminy, epinefryny i noradrenaliny). Jej niedobór prowadzi do osłabienia i problemów z koncentracją, jednak jest rzadki, ponieważ wspomniany aminokwas jest obecny w wielu produktach spożywczych.

W kwestii nadmiaru fenyloalaniny warto wspomnieć o fenyloketonurii, czyli wrodzonym zaburzeniu przemiany fenyloalaniny, w wyniku którego dochodzi do uszkodzenia układu nerwowego. To zaburzenie jest wywołane brakiem hydroksylazy – enzymu, który rozkłada nadmiar fenyloalaniny. Fenyloketonuria objawia się m.in.:

niedorozwojem umysłowym i fizycznym,
napadami padaczkowymi,
wypryskami.

aminokwasy egzogenne w żywności

3. Aminokwasy egzogenne – podsumowanie

Aminokwasy egzogenne odgrywają ważną rolę w zdrowiu i rozwoju człowieka. Można je znaleźć w białku pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

Aminokwasy EAA pełnią zwłaszcza rolę budulcową, ponieważ część z nich wpływa na anabolizm i syntezę białek mięśniowych. Regularna suplementacja aminokwasami EAA sprzyja także produkcji hormonu wzrostu, wspomaga regenerację mięśni i może zapobiec utracie tkanki mięśniowej.

Ludzki organizm nie jest w stanie samodzielnie wyprodukować tych aminokwasów, dlatego ważne jest, by zwracać uwagę na ich odpowiednią ilość w diecie. Niezbędne aminokwasy egzogenne to nie tylko klucz do zdrowia fizycznego, ale też do dobrego samopoczucia, wysokiego poziomu energii i ogólnej jakości życia.