Ten tekst przeczytasz w 5 minut

Z artykułu dowiesz się:

Jakie są najczęstsze przyczyny zgagi.
Jak leczyć zgagę.
Co jeść, aby przeciwdziałać problemom.

Zawartość żołądka podnosi się do gardła, przełyk piecze, pojawiają się inne nieprzyjemne problemy. Zgaga jest popularną dolegliwością, która dotyka duży odsetek cywilizowanego społeczeństwa. Jednym z jej najczęstszych objawów jest ból w klatce piersiowej, który utrzymuje się przez jakiś czas i przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu.

Zgaga powstaje z powodu wielu czynników. Lekarze wymieniają wśród nich przede wszystkim niektóre leki oraz ciężkostrawne pokarmy.

Mimo że dolegliwość na pierwszy rzut oka nie wydaje się groźna, nigdy nie bagatelizuj zgagi — szczególnie tej, która długo się utrzymuje. Nieraz zapowiada poważniejszą chorobę. Dlatego gdy zaobserwujesz niepokojące cię objawy, reaguj. Przeciwdziałaj odpowiednio wcześnie, a unikniesz przykrych konsekwencji.

SPIS TREŚCI:
1. Co to jest zgaga? Jakie są jej przyczyny?
2. Zgaga i jej objawy. Jak ją rozpoznać?
3. Leczenie zgagi
4. Zgaga a dieta. Co jeść, żeby przeciwdziałać problemom?

Stworzenie planu żywieniowego wymaga wiedzy i czasu. Jeśli nie czujesz się na siłach, żeby robić to samodzielnie, skorzystaj z pomocy profesjonalistów. Dyplomowani dietetycy i trenerzy z Just be FIT stworzą dla ciebie i plan dietetyczny, i treningowy. Obydwa dostosowane do celu, który chcesz osiągnąć.

1. Co to jest zgaga? Jakie są jej objawy?

Współczesny sposób życia przyczynia się do narodzin wielu problemów układu pokarmowego. Zgaga zalicza się do najpopularniejszych z nich. Epidemiolodzy wskazują, że występuje tak samo często u całej populacji ludzkiej.

Jest tak „zwyczajna”, że nieraz ignorujemy jej objawy. Wydaje nam się, że to zupełnie normalne i samo przejdzie.

Medycyna definiuje zgagę jako nieprzyjemny lub piekący ból, który pojawia się w żołądku lub klatce piersiowej, kiedy spożywamy niektóre pokarmy, płyny czy leki. Miej świadomość, że taka dolegliwość nie jest normalna i często grozi zdrowiu. W wielu przypadkach zwiastuje poważniejsze choroby układu pokarmowego. Jeśli więc odnotowujesz ją u siebie regularnie, zgłoś się do specjalisty gastroenterologa.

Zgaga w przełyku

Mimo że istnieje wiele czynników, które wywołują zgagę, wśród głównych winowajców lekarze wskazują chorobę refluksową przełyku. O tym, czym jest, przeczytasz poniżej.

Kwaśna treść żołądka wylewa się do przełyku i podrażnia jego wrażliwą strukturę — większość z nas przynajmniej raz w życiu doświadczyła tego problemu. W przypadku choroby refluksowej przypadłość ta pojawia się regularnie, ponieważ dochodzi do dysfunkcji dolnego zwieracza przełyku (LES). To właśnie on zapobiega zarzucaniu treści żołądka do górnych partii układu pokarmowego. Choroba refluksowa powoduje jego zbyt częste rozluźnienie, przez co kwas żołądkowy regularnie podrażnia przełyk. W efekcie rodzi się zgaga.

Kolejnym czynnikiem, który wpisujemy na listę największych winowajców, jest niewłaściwy tryb życia. Chodzi przede wszystkim o nawyki żywieniowe.

Jeśli jesz niezdrowe produkty spożywcze, jesz za dużo albo zbyt często sięgasz po używki, przygotuj się na problemy z układem pokarmowym. Wpływa na nie nie tylko ilość posiłków, ale także ich jakość. Produkty śmieciowe, pełne pustych kalorii, zwykle są ciężarem dla organizmu i powodują otyłość. Brak ruchu również się do niej przyczynia.

Co to ma wspólnego ze zgagą?

Sporo, ponieważ nadwaga zalicza się do czynników, które zwiększają ryzyko pojawienia się podobnych przypadłości.

Zgaga żołądkowa

Zgaga nie występuje jedynie w przełyku. Jej inną, często poważniejszą wersją jest zgaga żołądkowa. Objawia się równie nieprzyjemnymi dolegliwościami — przede wszystkim bólem w żołądku. Lekarze wymieniają dwa źródła, z których ten typ zgagi powstaje. Są nimi:

choroba wrzodowa żołądka oraz
choroba wrzodowa dwunastnicy.

W pierwszym przypadku zgaga daje o sobie znać na czczo albo przed posiłkami. Mimo że zmniejsza apetyt i uprzykrza myśl o jedzeniu, ustępuje, gdy zjemy posiłek.

Inaczej wygląda sytuacja z chorobą wrzodową dwunastnicy. Wtedy zgaga pojawia się dopiero po godzinie od momentu, w którym jedliśmy. Jej głównym objawem jest ból w podbrzuszu, który utrzymuje się zwykle kilka minut.

Dyspepsja (niestrawność)

Zgagę wywołuje również tzw. dyspepsja, czyli niestrawność. Łączy ona w sobie szereg nieprzyjemnych dolegliwości, przez które odczuwamy przewlekły ból za każdym razem, gdy coś zjemy. Mimo że objawy dyspepsji są różne, wśród najważniejszych znajdują się:

brak apetytu,
uczucie pełności w brzuchu,
zgaga,
odbijanie po posiłku,
nudności,
wymioty.

Jeśli niestrawność utrzymuje się zbyt długo, prawdopodobnie jest wynikiem innej, poważniejszej choroby. Dlatego gdy cierpisz na tę dolegliwość dłużej niż miesiąc, czym prędzej skontaktuj się z lekarzem.

Zgaga ciążowa

Zgaga u kobiet w ciąży jest jedyną sytuacją, w której nie musimy tak bardzo przejmować się dolegliwościami. Pojawia się w okresie ciąży z powodu zmian hormonalnych. Hormony wpływają na relaksację mięśni przewodu pokarmowego (w tym zwieracza przełyku, o którym już pisaliśmy), co prowadzi do refluksu.

W zaawansowanej ciąży zgaga rodzi się dlatego, że rosnąca macica razem z dzieckiem uciska żołądek. W efekcie zwiększa się ciśnienie i przez LES (zwieracz przełyku) przedostają się kwasy żołądkowe.

2. Zgaga i jej objawy. Jak ją rozpoznać?

Zgaga zdradza się charakterystycznymi objawami. Pacjenci najczęściej skarżą się na uciążliwy i piekący ból za mostkiem lub w nadbrzuszu. Jednak ból nieraz promieniuje. Zdarza się, że chory odczuwa go w przełyku, dolnej części brzucha (choroba wrzodowa) czy nawet w okolicach pleców.

W klasycznym wydaniu zgaga przypomina o sobie przede wszystkim po posiłku — ciężkostrawnym lub obfitym. Poza tym istnieje szereg produktów żywieniowych, które nasilają objawy. Znajdują się wśród nich m. in.:

czekolada i kakao,
napoje i owoce cytrusowe,
dania pikantne,
alkohol,
mocna kawa lub herbata.

Objawy nasilają się również, gdy przyjmujemy niektóre pozycje, np. pochylamy się lub leżymy. Ponadto zgaga powoduje dodatkowe dolegliwości (tzw. objawy pozaprzełykowe), czyli:

ból uszu,
chrypka, kaszel czy nawet astma oskrzelowa,
stany zapalne w zębach i dziąsłach,
ból gardła,
uszkodzenie błony śluzowej w gardle i jamie ustnej.

Z powodu charakterystycznych przejawów rozpoznanie zgagi odbywa się przede wszystkim poprzez wywiad lekarski. Tylko w wyjątkowych przypadkach specjaliści zlecają dodatkowe badania (np. gdy pacjent nie potrafi jasno opisać swoich dolegliwości). Wtedy z pomocą przychodzą:

biopsja,
manometria przełyku,
badanie endoskopowe,
zdjęcie rentgenowskie z kontrastem,
dobowa pH-metria.

Mimo że w społecznej świadomości zgaga jest niegroźna, nie ignoruj jej. Łatwo ją rozpoznasz, dzięki czemu szybko zareagujesz i unikniesz niepotrzebnych powikłań.

3. Leczenie zgagi

Medycyna do tej pory stworzyła przynajmniej kilka leków, które przynoszą ulgę w problemach ze zgagą. Jednymi z najpopularniejszych farmaceutyków są te, które zobojętniają kwaśną treść żołądka. Zaliczamy do nich:

fosforan glinu,
wodorotlenek aluminium,
wodorotlenek magnezu.

Leki, które zawierają te substancje, cechują się bardzo szybkim działaniem. Przynoszą niemal natychmiastową ulgę, ale efekt nie utrzymuje się długo. Dlatego w przypadku przewlekłej zgagi pacjent musi przyjmować je bardzo często.

Drugą rodziną farmaceutyków, które pomagają w walce z nieprzyjemnymi objawami zgagi, są leki z grupy antagonistów receptora H2. Działają o wiele dłużej, ponieważ łagodzą problemy nawet na 12 godzin.

Ostatnią popularną grupą leków są inhibitory pompy protonowej. Nazwa tylko brzmi poważnie — w grupie tych farmaceutyków znajduje się chociażby popularny omeprazol czy pantanazol. Jak działają? Usuwają ból w klatce piersiowej oraz regenerują śluzówkę przełyku, którą podrażnił refluks. Leki te są tak powszechne, że nabędziesz je praktycznie w każdej aptece.

Kuracje domowe

Mimo że farmaceutyki zapewniają największą skuteczność w walce ze zgagą, istnieją również domowe metody. Głównie skupiają się wokół licznych naparów ziołowych, które łagodzą objawy tej dolegliwości. Do najskuteczniejszych zaliczamy takie zioła, jak:

koper włoski,
prawoślaz lekarski,
rumianek,
lipa,
wyciąg z korzenia imbiru.

Odpada natomiast mięta. Mimo że uchodzi za zioło skuteczne w walce z dolegliwościami trawiennymi, w tym przypadku się nie sprawdza. Dlaczego? Ponieważ mięta działa rozluźniająco na dolny zwieracz przełyku (LES), czyli uwalnia jeszcze więcej kwasu żołądkowego i wzmacnia dolegliwości.

Skutecznym remedium na zgagę jest również kleik z siemienia lnianego. Nieważne, czy zrobimy go z całych nasion czy z ich wersji zmielonej — w obydwu przypadkach pomaga.

Nie pomaga natomiast mleko, mimo że wielu twierdzi inaczej.

Niektórzy domorośli medycy mówią, że szklanka zimnego mleka neutralizuje zgagę. Niestety prawda wygląda inaczej. Mleko co prawda przynosi chwilową ulgę, ale w dłuższej perspektywie pobudza produkcję kwasu żołądkowego. Efekt jest taki, że ból nasila się i częściej powraca.

4. Zgaga a dieta. Co jeść, żeby przeciwdziałać problemom?

Jeśli cierpisz z powodu zgagi, prawdopodobnie wpływa na to twój sposób odżywiania się i ogólnie rzecz biorąc — życia. Dlatego jednym z najlepszych sposobów, dzięki którym pozbędziesz się tego typu dolegliwości, jest zmiana starych nawyków na nowe, lepsze. Przede wszystkim zmodyfikuj dietę i wprowadź do swojego życia więcej aktywności fizycznej.

Obydwa elementy są ważne, ponieważ walka ze zgagą często zaczyna się od walki z otyłością. Nadwaga sprawia, że rośnie ciśnienie śródbrzuszne, które napiera na zwieracz przełyku. W efekcie luzuje się on, a kwas żołądkowy otrzymuje wolną drogę do górnych partii układu pokarmowego.

Skuteczna terapia polega również na tym, że zrywasz z używkami. Przede wszystkim wyeliminuj papierosy, ponieważ nasilają zgagę.

Badania pokazują, że palenie zmniejsza ciśnienie i napięcie w dolnym zwieraczu przełyku. Ponadto nikotyna sprawia, że organizm wytwarza mniej śliny, która bierze udział w procesie oczyszczania przełyku. Jej niedobór powoduje, że treść żołądka dłużej utrzymuje się w górnych partiach układu pokarmowego.

Najlepiej zrobisz, jeśli złe nałogi zastąpisz dobrymi, np. sportem. Uważaj jednak — na początek nie wybieraj ćwiczeń, które nasilą objawy zgagi. Zrezygnuj ze schylania się, intensywnych podskoków, brzuszków i podobnych aktywności.

Dostosuj trening do swoich możliwości.

Jak powinna wyglądać dieta?

Odpowiednio ułożona dieta nie tylko łagodzi, ale nawet eliminuje objawy zgagi. Zmiana sposobu odżywiania to druga (zaraz po leczeniu farmakologicznym) metoda, która skutecznie przeciwdziała dolegliwościom. Przede wszystkim wyeliminuj z jadłospisu produkty wzmagające objawy zgagi.

Są to:

potrawy kwaśne (stymulują nerwy czuciowe w błonie śluzowej przełyku),
mocna kawa i herbata (obydwie zwiększają ilość kwasu solnego w żołądku),
potrawy bogate w nasycone kwasy tłuszczowe, czyli tłuste mięso i wędliny, ryby inne tłuste produkty odzwierzęce (rozluźniają dolny zwieracz przełyku).

Upewnij się, że twoja dieta jest lekkostrawna. Produkty powinny neutralizować soki żołądkowe i nie drażnić samego żołądka. Dlatego poza wyrobami z powyższej listy unikaj także esencjonalnych wywarów na bazie grzybów lub warzyw, aromatycznych przypraw czy sosów o mocnym smaku.

Sukcesami w walce ze zgagą cieszy się tzw. dieta biała, która opiera się na bardzo prostych produktach. W jej skład wchodzą:

chude ryby,
chudy drób,
czerstwe pieczywo,
ziemniaki,

a jeśli chodzi o napoje:

woda,
mleko (ale w niewielkich ilościach).

W poniższej tabeli po lewej stronie znajduje się krótkie podsumowanie produktów, które negatywnie wpływają na pacjentów ze zgagą. Po prawej zaś widzisz zwięzły opis ich działania.

Produkty żywieniowe	Działanie
Kawa, alkohol	Zwiększenie wydzielania kwasu solnego w żołądku
Owoce i soki cytrusowe, pomidory oraz ostre przyprawy	Stymulacja nerwów w przełyku
Czekolada, kakao, tłuszcz	Opóźnienie opróżniania żołądka
Tłuszcz, warzywa cebulowe	Relaksacja LES (dolnego zwieracza przełyku)
Mocna kawa i herbata, mięta, alkohol, czekolada	Obniżenie ciśnienia w LES

Tabela powstała w oparciu o: Cymerys M., Kliniczny zarys chorób wewnętrznych – podręcznik dla studentów dietetyki, Poznań 2013, 113–116.

Teraz już wiesz, że zgaga nie jest błahą dolegliwością. Nie lekceważ jej — szczególnie wtedy, gdy utrzymuje się przez długi czas. Dzięki temu uchronisz się przed dużo poważniejszymi problemami, które rodzą się z powikłań lub na które zgaga wskazuje. Dbaj o dobrą dietę i aktywność fizyczną, a na pewno złagodzisz, a nawet całkiem wyeliminujesz jej objawy.

Stworzenie planu żywieniowego wymaga wiedzy i czasu. Pamiętaj, że jeśli nie czujesz się na siłach, żeby zrobić to samodzielnie, możesz skorzystać z pomocy dietetyka. Dyplomowani specjaliści z Just be FIT stworzą dla ciebie nie tylko plan dietetyczny, ale również treningowy. Obydwa dostosowane do celu, który chcesz osiągnąć.

Bibliografia:

Cymerys M., Kliniczny zarys chorób wewnętrznych – podręcznik dla studentów dietetyki, Poznań 2013.
Richter J.E., Postępowanie z pacjentem z chorobą refluksowo-przełykową.