Niedobór żelaza: czym się objawia? Jak sobie z nim radzić?

Działaj mądrze! Zaplanuj drogę do zdrowia i pięknego wyglądu. Nie wiesz jak? Zgłoś się po pomoc do dyplomowanych specjalistów z Just be FIT. Ułożą dla ciebie indywidualny plan dietetyczny i treningowy. Otrzymasz dokładne wskazówki, dzięki którym osiągniesz wymarzony cel dużo szybciej i bezpieczniej!

1. Żelazo, pierwiastek chemiczny

Żelazo jest pierwiastkiem chemicznym o symbolu Fe i liczbie atomowej 26. To metal, który występuje w skorupie ziemi, a także w kosmosie. Żelazo jest jednym z najbardziej powszechnych pierwiastków występujących w skorupie ziemskiej i stanowi około 5% masy skorupy ziemskiej.

Żelazo jest ważnym pierwiastkiem dla życia, ponieważ jest niezbędne do produkcji hemoglobiny – białka w czerwonych krwinkach, które transportuje tlen z płuc do tkanek. Żelazo jest również niezbędne do produkcji mioglobiny, która pomaga mięśniom magazynować tlen. Ponadto żelazo jest niezbędne do produkcji wielu enzymów, które regulują metabolizm organizmu.

Żelazo ma wiele zastosowań przemysłowych, w tym w produkcji stali, narzędzi, maszyn, elektroniki i innych produktów metalowych. Jest również stosowany w lecznictwie, jako suplement diety oraz jako składnik kosmetyków.

2. Funkcje żelaza

Żelazo ma wiele ważnych funkcji w organizmie i jego niedobór lub nadmiar może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych.

Oto niektóre z ważniejszych funkcji żelaza:

Transport tlenu

Żelazo jest niezbędne do produkcji hemoglobiny, białka w czerwonych krwinkach, które transportuje tlen z płuc do tkanek.

Magazynowanie tlenu

Żelazo jest również niezbędne do produkcji mioglobiny, która pomaga mięśniom magazynować tlen.

Wspomaganie układu odpornościowego

Żelazo jest niezbędne do produkcji komórek odpornościowych, takich jak limfocyty T i B.

Produkcja energii

Żelazo jest ważnym składnikiem enzymów, które regulują metabolizm organizmu i produkcję energii.

Wspomaganie rozwoju mózgu

Żelazo jest niezbędne do prawidłowego rozwoju mózgu i układu nerwowego.

Regulacja funkcji hormonalnych

Żelazo jest ważnym składnikiem wielu hormonów, w tym hormonów tarczycy i hormonów płciowych.

Niedobór żelaza może prowadzić do niedokrwistości, zmęczenia, słabości, bólu głowy, zaburzeń nastroju i innych problemów zdrowotnych. Nadmiar żelaza może prowadzić do uszkodzenia narządów, takich jak wątroba, serce i trzustka.

Długotrwały niedobór żelaza może prowadzić nawet do anemii, zaburzeń sercowo-naczyniowych, uszkodzeń mózgu czy nieodwracalnych zmian w szpiku kostnym.

Dlatego ważne jest, aby utrzymać równowagę w poziomie żelaza w organizmie i regularnie monitorować stężenie żelaza, szczególnie jeśli masz problemy z niedoborem lub nadmiarem żelaza.

3. Przyczyny niedoboru żelaza

Niedobór żelaza może mieć wiele przyczyn. Jedną z najczęstszych jest niedostateczne spożycie żelaza w diecie, szczególnie u osób na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej, ponieważ produkty mięsne są bogate w żelazo hemowe, które organizm lepiej przyswaja niż żelazo niemetaliczne, zawarte w produktach roślinnych.

Innymi przyczynami niedoboru żelaza mogą być choroby jelit, takie jak choroba Crohna lub celiakia, które prowadzą do zaburzenia wchłaniania żelaza z pożywienia. Wymioty, biegunki lub utrata krwi, zwłaszcza te, które są długotrwałe lub intensywne, mogą również prowadzić do utraty żelaza.

Na niski poziom żelaza narażone są bardziej kobiety ze względu na utratę krwi podczas menstruacji i ciąży. W przypadku kobiet w ciąży, organizm rozwijającego się płodu wymaga większej ilości żelaza do produkcji hemoglobiny i mioglobiny, co może prowadzić do niedoboru żelaza u matki. Matki w ciąży mają zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek.

Niedobór żelaza może również wystąpić w wyniku nieprawidłowego magazynowania lub utraty żelaza w organizmie, na przykład w przypadku nieprawidłowości w procesie hemolizy (niszczenia czerwonych krwinek), przewlekłych chorób nerek lub chorób autoimmunologicznych.

Istnieje także coś takiego jak utajony niedobór żelaza, który oznacza, że tkankowe magazyny żelaza są już w większości wyczerpane w organizmie. Ma on wystarczająco dużo żelaza na bieżące potrzeby, ale nie posiada żadnych jego rezerw.

Warto pamiętać, że dieta bogata w żelazo może pomóc w zapobieganiu niedoborom, a regularne badania krwi i kontrola stanu zdrowia mogą pomóc w wykryciu niedoboru żelaza na wczesnym etapie i wdrożeniu odpowiedniego leczenia.

4. Jak zapobiec niedoborom żelaza?

Aby poradzić sobie z niedoborem żelaza, należy wdrożyć kilka działań, czyli zdrową i zróżnicowaną dietę, unikać substancji hamujących wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego, takich jak herbata, kawa, czerwone wino i nabiał w połączeniu z pokarmami bogatymi w żelazo.

Trzeba także starać się o utrzymywanie prawidłowego poziomu witaminy C, ponieważ witamina ta pomaga wchłaniać żelazo, dlatego warto regularnie spożywać owoce i warzywa bogate w witaminę C, takie jak cytrusy, kiwi, truskawki, papryka i brokuły.

Należy pamiętać także, że nadmiar wapnia może hamować przyswajanie żelaza, dlatego należy ograniczyć spożycie nabiału i suplementów wapnia w połączeniu z posiłkami bogatymi w żelazo.

Aby leczyć niedobór żelaza, lekarz może zalecić jego suplementację, ale zawsze należy konsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem, ponieważ nadmiar żelaza może prowadzić do toksyczności i innych problemów zdrowotnych.

Regularne badania krwi mogą pomóc w wykryciu niedoboru żelaza na wczesnym etapie i wdrożeniu odpowiedniego leczenia.

Warto pamiętać, że zapobieganie niedoborom żelaza jest ważne dla utrzymania dobrego zdrowia, a osoby szczególnie narażone na niedobór żelaza, takie jak kobiety w ciąży, osoby z chorobami jelit lub osoby na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej, powinny skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia odpowiednich działań profilaktycznych.

Objawy niedoboru żelaza:

• szybka męczliwość,
• ogólne osłabienie,
• senność, apatia,
• problemy z koncentracją,
• bladość skóry i błon śluzowych, m.in. spojówek,
• cienie pod oczami,
• bóle i zawroty głowy,
• przyspieszona akcja serca,
• uczucie kołatania serca,
• wypadanie włosów,
• łamliwość paznokci, oraz podłużne prążki na płytce paznokciowej,
• sucha, szorstka skóra,
• zajady w kącikach ust.

Poza tym ważnym objawem jest osłabienie odporności i wzrost podatności na infekcje.

Nietypowe objawy niedoboru żelaza to np. spaczone łaknienie (na kredę, glinę, surowy ryż), zespół niespokojnych nóg czy zapalenie języka.

5. Produkty bogate w żelazo

Produkty bogate w żelazo to przede wszystkim:

• Mięso czerwone (wołowina, jagnięcina, cielęcina) oraz mięso drobiowe (indyk, kurczak, kaczka) – zawierają łatwo przyswajalne żelazo hemowe.
• Ryby i owoce morza (tuńczyk, makrela, sardynki, ostrygi, małże) – zawierają żelazo hemowe.
• Wątróbka – jest jednym z najbogatszych źródeł żelaza.
• Rośliny strączkowe (fasola, soczewica, groch, ciecierzyca) – zawierają nieheme żelazo, które jest mniej łatwo przyswajalne niż żelazo hemowe.
• Szpinak, jarmuż, brukselka, brokuły – to warzywa bogate w niehemowe żelazo.
• Pełnoziarniste produkty zbożowe (płatki owsiane, kasza gryczana, pełnoziarniste pieczywo) – zawierają niehemowe żelazo.
• Suszone owoce (śliwki, rodzynki, morele).
• Jaja.

Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie formy żelaza są tak samo łatwo przyswajalne przez organizm. Żelazo hemowe, które występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego, jest łatwiej przyswajalne niż niehemowe żelazo, które występuje w produktach roślinnych. Dlatego osoby na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej mogą mieć większe ryzyko niedoboru żelaza i powinny uważnie dobierać swoją dietę, by dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość tego pierwiastka.

6. Podsumowanie

Żelazo jest jednym z najważniejszych pierwiastków dla naszego organizmu, wpływając na wiele procesów życiowych. Niedobór żelaza jest jednym z najczęściej występujących niedoborów pierwiastków wśród ludzi na całym świecie, szczególnie u kobiet i dzieci. Dlatego tak ważne jest, aby dostarczać organizmowi odpowiednią ilość żelaza, poprzez zdrową i zróżnicowaną dietę, a w razie potrzeby, przez suplementację. Pamiętajmy, że profilaktyka jest kluczowa w zapobieganiu niedoborom żelaza i przyczynia się do utrzymania zdrowia i dobrej kondycji organizmu.

Żelazo jest niezbędne dla organizmu, ponieważ umożliwia transport tlenu do tkanek, jest niezbędne do wytwarzania czerwonych krwinek oraz bierze udział w wielu procesach metabolicznych, co zapewnia prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

Dowiedz się, jak dbać o prawidłowy poziom żelaza od dietetyków!