Cholesterol – jakie spełnia funkcje? Jak dbać o jego prawidłowy poziom?

Chcesz zmniejszyć ilość spożywanych kalorii i zawalczyć o wymarzoną sylwetkę? Specjaliści z Just be FIT przygotują dla ciebie indywidualny jadłospis i plan treningowy, dzięki czemu szybko i skutecznie dotrzesz do celu!

1. Cholesterol – czym jest?

Cholesterol jest organicznym związkiem chemicznym z grupy lipidów, który jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest on składnikiem strukturalnym błon komórkowych i pełni wiele ważnych funkcji w organizmach zwierzęcych, w tym u ludzi.

Cholesterol może być wytwarzany przez organizm człowieka w wątrobie, ale także dostarczany z pożywieniem, zwłaszcza z produktami pochodzenia zwierzęcego, takimi jak mięso, jaja i nabiał. Jest również transportowany przez organizm za pomocą cząsteczek zwanymi lipoproteinami.

Cholesterol jest niezbędny do produkcji hormonów, takich jak kortyzol, aldosteron i hormony płciowe, w tym estrogeny i testosteron. Ponadto jest wykorzystywany do produkcji witaminy D oraz do syntezy kwasów żółciowych, które są niezbędne do trawienia tłuszczów.

Jednakże zaburzenia gospodarki lipidowej może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak miażdżyca. Miażdżyca to stan, w którym złogi cholesterolu gromadzą się na ściankach tętnic, co może prowadzić do ich zwężenia i utrudnienia przepływu krwi. To z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca i udar.

Dlatego ważne jest, aby utrzymywać odpowiednie poziomy cholesterolu poprzez zdrową dietę, bogatą w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe i zdrowe tłuszcze, oraz regularną aktywność fizyczną. W niektórych przypadkach może być również konieczne stosowanie leków, takich jak statyny, które pomagają obniżyć poziom cholesterolu we krwi.

Rodzaje cholesterolu

Istnieją dwa główne rodzaje cholesterolu, które są ważne dla oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL)

LDL jest często nazywany “złym” cholesterolem, ponieważ wysoki poziom LDL w organizmie może zwiększać ryzyko wystąpienia miażdżycy. Cząsteczki LDL przenoszą cholesterol z wątroby do innych tkanek i narządów, gdzie może gromadzić się na ściankach tętnic, tworząc płytki miażdżycowe. To z kolei prowadzi do zwężenia tętnic i zwiększa ryzyko wystąpienia chorób serca, takich jak zawał serca i udar mózgu.

Lipoproteiny o dużej gęstości (HDL)

HDL jest nazywany “dobrym” cholesterolem, ponieważ pomaga usuwać nadmiar cholesterolu z tkanek i narządów, w tym z tętnic. Transportuje go z powrotem do wątroby, gdzie może być rozłożony i wydalony z organizmu. Wysoki poziom HDL ma ochronne działanie przeciwko miażdżycy, ponieważ pomaga usuwać nadmiar cholesterolu z organizmu.

Poza tymi dwoma głównymi rodzajami cholesterolu, istnieje także ogólna kategoria, zwana całkowitym cholesterol, która obejmuje zarówno LDL, jak i HDL. Całkowity poziom cholesterolu we krwi jest często stosowany jako wskaźnik ogólnego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, choć dokładniejsza ocena ryzyka wymaga rozróżnienia pomiędzy LDL a HDL.

Cholesterol całkowity z organizmie dorosłego człowieka nie powinien przekraczać 200 mg/dl. Normy cholesterolu są oczywiście różne dla każdego

Warto zauważyć, że nie tylko poziom cholesterolu jest ważny dla oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, ale również stosunek LDL do HDL. Wysoki poziom LDL i niski poziom HDL są czynnikami ryzyka, podczas gdy wysoki poziom HDL i niski poziom LDL są korzystne dla zdrowia serca.

2. Funkcje cholesterolu w organizmie

Cholesterol pełni wiele ważnych funkcji w organizmie.

1. Składnik błon komórkowych: cholesterol jest niezbędny do utrzymania struktury i płynności błon komórkowych. Wpływa na elastyczność i stabilność błon, umożliwiając im prawidłowe funkcjonowanie i regulację przepływu substancji do i z komórek.
2. Produkcja hormonów: cholesterol jest wykorzystywany do produkcji hormonów steroidowych, takich jak kortyzol, aldosteron, estrogeny i testosteron. Hormony te pełnią kluczową rolę w regulacji procesów metabolicznych, rozwoju i funkcji narządów, układu immunologicznego, gospodarki wodno-elektrolitowej i płodności.
3. Synteza witaminy D: cholesterol jest prekursorem syntezy witaminy D w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Witamina D jest niezbędna dla prawidłowego wchłaniania wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego, a także dla zdrowia kości i układu immunologicznego.
4. Produkcja kwasów żółciowych: cholesterol jest wykorzystywany do syntezy kwasów żółciowych w wątrobie. Kwas żółciowy pełni istotną rolę w trawieniu tłuszczów, ponieważ pomaga emulgowaniu tłuszczów i ułatwia ich wchłanianie przez jelita.

Warto jednak pamiętać, że organizm człowieka sam wytwarza wystarczającą ilość cholesterolu, dlatego nie jest konieczne dostarczanie go w dużej ilości z pożywieniem.

Nadmiar cholesterolu we krwi może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak miażdżyca i choroby sercowo-naczyniowe, dlatego ważne jest utrzymywanie odpowiednich poziomów cholesterolu przez zdrowy styl życia i dietę.

3. W jakich produktach jest dużo cholesterolu?

Dużo cholesterolu występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego.

• Podroby: wątroba, nerki i mózg zwierząt są bogate w cholesterol. Na przykład, wątroba drobiowa i wieprzowa zawierają wysokie ilości cholesterolu.
• Mięso: czerwone mięso, takie jak wołowina, wieprzowina i jagnięcina, zawiera znaczną ilość cholesterolu. Skóra z kurczaka również jest bogata w ten związek.
• Jaja: jaja, zwłaszcza żółtka, są znane z wysokiej zawartości cholesterolu. Jedno duże jajko może zawierać około 186 mg cholesterolu.
• Nabiał: produkty mleczne, takie jak pełnotłuste mleko, śmietana, ser żółty, masło i śmietanka, zawierają cholesterol. Jednak obecnie wiele produktów mlecznych dostępnych na rynku jest dostępnych w wersjach o obniżonej zawartości tłuszczu, co oznacza również niższą zawartość cholesterolu.
• Skorupiaki i mięczaki: Skorupiaki, takie jak krewetki, homary i kraby, oraz mięczaki, takie jak małże i ostrygi, mogą zawierać znaczne ilości cholesterolu.

Warto zauważyć, że choć te produkty są źródłem cholesterolu, nie oznacza to, że należy ich całkowicie unikać. Ważne jest jednak spożywanie ich umiarkowanie i równoczesne dbanie o zrównoważoną i zdrową dietę, bogatą w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe i niskotłuszczowe źródła białka. Istnieje również wiele produktów roślinnych i roślinnych zamienników, które są pozbawione cholesterolu i mogą stanowić zdrowszą alternatywę w diecie.

4. Osoby narażone na wysoki poziom cholesterolu

Wysoki poziom cholesterolu może wystąpić u różnych osób, jednak istnieją pewne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko jego wystąpienia.

Wysoki poziom cholesterolu często występuje u osób z nadmierną masą ciała. Otyłość może powodować nieprawidłową równowagę lipidową i prowadzić do podwyższenia poziomu cholesterolu.

Osoby z niezdrową dietą także powinny uważać. Spożywanie dużej ilości tłuszczów nasyconych i trans, a także cholesterolu z pożywieniem, może przyczyniać się do podwyższenia poziomu cholesterolu. Dieta bogata w wysokotłuszczowe i przetworzone produkty zwierzęce oraz niskowartościowe źródła błonnika może sprzyjać wzrostowi cholesterolu.

Osoby otyłe i mające zespół metaboliczny: zespół metaboliczny to kombinacja czynników ryzyka, takich jak otyłość brzuszna, wysokie ciśnienie krwi, zaburzenia tolerancji glukozy i niski poziom “dobrego” cholesterolu (HDL). Osoby z zespołem metabolicznym mają zwiększone ryzyko wysokiego poziomu cholesterolu. Ponadto osoby o dziedzicznym skłonności do wysokiego poziomu cholesterolu także są narażone na zbyt wysoki cholesterol. Często wysoki poziom cholesterolu może mieć podłoże genetyczne. Niektóre rodziny mogą dziedziczyć skłonność do podwyższonego poziomu “złego” cholesterolu (LDL) lub zespołu rodzinnej hipercholesterolemii, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Ponadto zbyt wysokiemu cholesterolowi sprzyja brak regularnej aktywności fizycznej może przyczynić się do wzrostu poziomu cholesterolu. Aktywność fizyczna ma pozytywny wpływ na poziom lipidów we krwi, zwłaszcza zwiększając poziom “dobrego” cholesterolu (HDL).

W przypadku osób narażonych na wysoki poziom cholesterolu, istotne jest regularne monitorowanie poziomu cholesterolu we krwi oraz wprowadzenie zmian w stylu życia, takich jak zdrowa dieta, regularna

5. Objawy zbyt wysokiego cholesterolu

Wysoki poziom cholesterolu we krwi nie wywołuje zazwyczaj żadnych widocznych objawów. Dlatego często nazywany jest “cichym zabójcą”. Może jednak prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, zwłaszcza w dłuższej perspektywie czasowej.

Czym grozi zbyt wysoki cholesterol?

Chorobami sercowo-naczyniowymi

Wysoki poziom cholesterolu, zwłaszcza podwyższony poziom “złego” cholesterolu (LDL), jest jednym z głównych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca, zawał serca i udar. Zmiany miażdżycowe prowadzą do zwężenia tętnic, co utrudnia przepływ krwi i może prowadzić do poważnych powikłań.

Zakrzepicą

Nadmiar cholesterolu w organizmie może przyczyniać się do tworzenia się skrzepów krwi w naczyniach krwionośnych. Jeśli skrzeplina przeniesie się do węższego naczynia krwionośnego i je całkowicie zablokuje, może to spowodować zawał serca lub doprowadzić do udaru mózgu.

Problemami z układem krążenia

Wysoki poziom cholesterolu może wpływać na ogólną kondycję układu krążenia. Może przyczyniać się do nadciśnienia tętniczego oraz powodować uszkodzenia naczyń krwionośnych, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia innych schorzeń sercowo-naczyniowych.

Chorobami wieńcowymi

Wysoki poziom cholesterolu jest związany z występowaniem choroby wieńcowej, która polega na zwężeniu tętnic wieńcowych, prowadzącym do ograniczonego przepływu krwi do mięśnia sercowego. To może prowadzić do dusznicy bolesnej (ból w klatce piersiowej) lub zawału serca.

Innymi powikłaniami

Wysoki poziom cholesterolu może również wiązać się z innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak problemy z nerkami, zaburzenia układu pokarmowego i zaburzenia metaboliczne.

Najważniejsze jest regularne monitorowanie poziomu cholesterolu i prowadzenie zdrowego stylu życia, aby obniżyć ryzyko tych powikłań. Zmiany w diecie, regularna aktywność fizyczna i, w niektórych przypadkach, leki przepisane przez lekarza mogą pomóc w utrzymaniu odpowiednich poziomów cholesterolu i minimalizacji ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

6. Dieta na obniżenie cholesterolu

Dieta odgrywa główną rolę jeżeli chodzi o obniżenie poziomu cholesterolu we krwi. Oto kilka sposobów, w jakie dieta może pomóc w obniżeniu poziomu “złego” cholesterolu (LDL) i zwiększeniu poziomu “dobrego” cholesterolu (HDL):

1. Unikanie tłuszczów nasyconych i trans: ogranicz spożycie tłuszczów nasyconych, które są obecne w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak czerwone mięso, pełnotłuste nabiał, smalec i masło. Unikaj również tłuszczów trans, które są obecne w przetworzonych produktach spożywczych, fast foodach i margarynach o twardych tłuszczach.
2. Wybieranie zdrowych tłuszczów: zamiast tłuszczów nasyconych, sięgaj po zdrowe tłuszcze, takie jak tłuszcze roślinne, awokado, orzechy, nasiona i ryby bogate w kwasy tłuszczowe omega-3 (np. łosoś, sardynki, tuńczyk).
3. Zwiększanie spożycia błonnika: włącz do swojej diety większe ilości błonnika pokarmowego, który pomaga obniżyć poziom cholesterolu LDL. Spożywaj więcej owoców, warzyw, pełnoziarnistych produktów zbożowych, nasion, orzechów i roślin strączkowych.
4. Spożywanie pokarmów bogatych w fitosterole: fitosterole to związki roślinne, które mogą pomóc w blokowaniu wchłaniania cholesterolu. Produkty, które są bogate w fitosterole, to np. orzechy, nasiona, oleje roślinne i niektóre margaryny.
5. Ograniczanie spożycia soli: wysokie spożycie soli może wpływać na podwyższenie ciśnienia krwi i zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Ogranicz spożycie soli i wybieraj świeże produkty spożywcze zamiast przetworzonych, które są często bogate w sól.
6. Spożywanie ryb: dodanie ryb bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3 do diety, takich jak łosoś, sardynki czy tuńczyk, może pomóc w obniżeniu poziomu cholesterolu LDL.
7. Regularne spożywanie antyoksydantów: produkty bogate w antyoksydanty, takie jak owoce jagodowe, warzywa liściaste, czerwone winogrona i czarna czekolada o wysokiej zawartości kakao, mogą pomóc w ochronie przed uszkodzeniami naczyń krwionośnych i poprawie profilu lipidowego.

Ważne jest również utrzymanie odpowiedniej równowagi kalorycznej, utrzymanie prawidłowej masy ciała i regularna aktywność fizyczna. Nadmierna masa ciała może przyczyniać się do podwyższenia poziomu cholesterolu LDL i obniżenia poziomu cholesterolu HDL, dlatego ważne jest utrzymanie zdrowej wagi poprzez zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną.

Dodatkowo, pamiętaj, że zmiany w diecie i stylu życia mogą przynieść korzyści zdrowotne, ale nie zawsze wystarczą w przypadku wysokiego poziomu cholesterolu. W niektórych sytuacjach może być konieczne wprowadzenie leczenia farmakologicznego, takiego jak statyny, które pomagają w obniżeniu poziomu cholesterolu we krwi. Decyzję o leczeniu i konkretnych zaleceniach powinien podjąć lekarz na podstawie oceny ogólnego stanu zdrowia i wyników badań.

Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, aby opracować spersonalizowany plan żywieniowy, który uwzględnia indywidualne potrzeby i cele zdrowotne.

7. Inne sposoby leczenia zbyt wysokiego cholesterolu

Oprócz zdrowej diety i stylu życia, podwyższony poziom cholesterolu można również leczyć za pomocą terapii farmakologicznej.

Na początku wykonuje się badanie poziomu cholesterolu, czyli lipidogram.

Podwyższony cholesterol leczy się głównie statynami. Statyny są skutecznymi lekami, które hamują produkcję cholesterolu w wątrobie, co prowadzi do obniżenia poziomu cholesterolu LDL we krwi.

Oprócz statyn, istnieją również inne rodzaje leków, które mogą być stosowane w leczeniu wysokiego cholesterolu w zależności od indywidualnej sytuacji i potrzeb pacjenta.

Inhibitory PCSK9, czyli nowoczesne leki, które pomagają obniżyć poziom cholesterolu LDL poprzez blokowanie enzymu PCSK9, który odpowiada za niszczenie receptorów LDL na powierzchni komórek wątroby. Poprzez blokowanie działania PCSK9, leki te zwiększają ilość receptorów LDL, co prowadzi do skutecznego usuwania cholesterolu LDL z krwi.

Kolejnym stosowanym lekiem są żółciowe kwasochłonne leki (żółciowe kwasy sequestranty). Te leki wiążą się z kwasami żółciowymi w jelitach, co powoduje, że organizm musi wykorzystać więcej cholesterolu w celu produkcji nowych kwasów żółciowych. To z kolei prowadzi do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi.

Ponadto na wzrost stężenia cholesterolu stosuje się leki fibratowe. Są to leki, które pomagają obniżyć poziom cholesterolu LDL i stężenie trójglicerydów oraz zwiększyć poziom cholesterolu HDL. Są szczególnie skuteczne w przypadku wysokich poziomów triglicerydów.

O właściwy poziom cholesterolu pomaga także zadbać lek o nazwie Ezetimib. Jest to lek, który zmniejsza wchłanianie cholesterolu z jelit, prowadząc do obniżenia poziomu cholesterolu LDL.

Decyzję o zastosowaniu terapii farmakologicznej i wyborze odpowiedniego leku podejmuje lekarz na podstawie indywidualnego stanu zdrowia, wyników badań i innych czynników ryzyka. Ważne jest regularne monitorowanie poziomu cholesterolu we krwi oraz współpraca z lekarzem w celu oceny skuteczności terapii i dostosowania dawek leków, jeśli to konieczne.

8. Podsumowanie

Cholesterol odgrywa kluczową rolę w organizmie, ale równocześnie zbyt wysoki poziom cholesterolu może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Dlatego tak ważne jest monitorowanie poziomu cholesterolu, prowadzenie zdrowego stylu życia i współpraca z lekarzem w celu odpowiedniego leczenia, jeśli to konieczne.

Zmiany w diecie, regularna aktywność fizyczna i ewentualne stosowanie leków mogą pomóc w utrzymaniu równowagi cholesterolowej i minimalizowaniu ryzyko chorób serca. Pamiętajmy, że zdrowy poziom cholesterolu to nie tylko kwestia jednostki, ale także kluczowy element dbania o ogólne dobro naszego organizmu i jakości naszego życia.