Cieśń nadgarstka – czym jest? W jaki sposób zapobiegać chorobie?

1. Co to jest zespół cieśni nadgarstka?

Zespół cieśni nadgarstka (również cieśń nadgarstka) to schorzenie, które objawia się uciskiem na nerw przyśrodkowy w kanale nadgarstka. Zalicza się je do neuropatii uciskowych.
Co to znaczy? Że patologiczne zmiany w nerwie wynikają z nadmiernego ucisku mechanicznego.

Sama cieśń nadgarstka to przestrzeń rozciągająca się od przedramienia do dłoni. Otaczają ją kości i tkanka łączna. Ponadto przez ów kanał nadgarstka przechodzą nerwy, ścięgna i naczynia. Kiedy zaś dochodzi do patologicznych zmian, przestrzeń kurczy się i powstaje ucisk na nerwy. W efekcie pojawia się bardzo silny ból.

Mimo że jeszcze kilkadziesiąt lat temu schorzenie było dość rzadkie, dzisiaj spotykamy je coraz częściej — szacuje się, że zespół cieśni nadgarstka występuje u ponad 15% społeczeństwa. Ponadto ze statystyk wynika, że schorzenie najczęściej pojawia się u kobiet po 55. roku życia i w 60% przypadków dotyczy obu rąk.

2. Skąd bierze się cieśń nadgarstka? Przyczyny choroby

W przypadku zespołu cieśni nadgarstka przyczyny choroby mają bardzo duży związek z jej przebiegiem. Ten ostatni występuje w dwóch rodzajach:

• przewlekły,
• ostry.

Pierwszy najczęściej pojawia się z powodu blizn pourazowych, hemofilii, nieleczonych złamań lub zwichnięć kości łódkowatej czy stanu zapalnego ścięgien.
Natomiast ostry przebieg najczęściej bierze się z krwotoków, zakrzepów i obrzęku nadgarstka, a także z ropnych zapaleń czy zwichnięcia ręki.

Niestety, jak już wspomnieliśmy, schorzenie rzadko jest diagnozowane.

Ponadto specjaliści podają, że bardzo prawdopodobną i częstą przyczyną zespołu cieśni nadgarstka jest nadmierne obciążenie mięśni dłoni i przedramienia o charakterze jednostronnym oraz długotrwałym. Istnieje kilka czynności, które przeciążają w ten sposób ręce.

Najczęstsze przyczyny zespołu cieśni nadgarstka to:

• wielogodzinne korzystanie z klawiatury,
• używanie myszki komputerowej,
• korzystanie z różnych narzędzi,
• granie na instrumencie muzycznym.

Wiele osób, które pracują przy komputerze, trzyma dłonie w powietrzu (bez podparcia nadgarstków), co jest szczególnie szkodliwe dla nerwów. Jednak nawet ci, którzy piszą na klawiaturze “zgodnie z zasadami”, nie uciekną przed cechą charakterystyczną takiej pracy. Mianowicie: wielogodzinnego powtarzania podobnych ruchów i ciągłego uginania dłoni.

A właśnie takie i podobne czynności są tym, za czym nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka nie przepada.

Dlatego istnieje jeszcze jeden termin, którym określamy cieśń nadgarstka — choroba zawodowa. Tak się składa, że kilka grup zawodowych znajduje się w grupie szczególnie podwyższonego ryzyka. Chodzi przede wszystkim o: pisarzy, programistów, muzyków, ale także fryzjerów czy rzeźników.

Cieśń nadgarstka a inne dolegliwości

Zanim przejdziemy dalej, warto jeszcze wspomnieć o chorobach, którym zespół cieśni nadgarstka może towarzyszyć. Zaliczają się do nich:

• choroby reumatyczne (np. zwyrodnieniowa choroba stawów, reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa czy dna moczanowa);
• choroby endokrynologiczne i metaboliczne (np. cukrzyca lub problemy z tarczycą);
• choroby zakaźne (np. gruźlica).

U kobiet zdarza się też zespół cieśni nadgarstka w ciąży (najczęściej w III trymestrze). Wynika to z faktu, że w tym szczególnym stanie w organizmie pojawiają się różne obrzęki.

Kto jest w grupie ryzyka?

Do osób szczególnie zagrożonych pojawieniem się zespołu cieśni nadgarstka zaliczają się wszyscy ci, którzy codziennie pracują przy komputerze. Z tym, że u kobiet ryzyko jest większe.

Co ciekawe, wiek nie gra tutaj znacznej roli. Mimo że dawniej schorzenie występowało głównie u ludzi po 40., dziś nie jest rzadkością, że cierpi na nie młodzież. Szczególnie studenci, którzy przez cały dzień siedzą przy komputerach.
Kolejną zagrożoną grupą są pracownicy fizyczni — przede wszystkim wtedy, gdy stale wykonują jedne i te same ruchy. Chodzi np. o wielogodzinne kręcenie śrubokrętem czy chociażby ściskanie łopaty.

Z tego samego powodu zespół cieśni nadgarstka bardzo często przytrafia się zawodowym kolarzom. W końcu przez wiele godzin dziennie kurczowo ściskają kierownicę.
Wróćmy jeszcze na chwilę do kobiet. Nawet jeśli wcześniej nie skarżyły się na problemy z nadgarstkami, w ciąży lub krótko po niej może się to zmienić. Głównie dlatego, że w tym okresie zachodzi wiele zmian hormonalnych, a często również zatrzymanie wody w organizmie.

Aby uniknąć podobnych problemów, warto dowiedzieć się, jak dbać o dziecko bez nadwyrężania nadgarstków.

3. Zespół cieśni nadgarstka — objawy choroby

W początkowym stadium schorzenia objawy zespołu cieśni nadgarstka nie są zbyt alarmujące. Co najwyżej poczujesz, że palce (przede wszystkim środkowy, wskazujący i kciuk) cierpną, a od czasu do czasu nawiedza cię ból ramienia, okolicy nadgarstka czy łokcia. Wielu ludzi bagatelizuje te oznaki.
Niestety są one dopiero początkiem, jeśli chodzi o zespół cieśni nadgarstka. Stopnie kolejne, gdy choroba się pogłębia, o wiele bardziej utrudniają życie.

Po pewnym czasie zauważysz, że dolegliwości bólowe przechodzą coraz częściej, a przez rękę przebiegają “prądy”. Coraz ciężej idzie ci zaciskanie dłoni w pięść, a precyzyjne rysowanie wydaje się niemożliwe. Ponadto ręka coraz częściej drętwieje, niezależnie od czynności, które aktualnie wykonujesz.

Finalnie nieleczony zespół cieśni nadgarstka skutkuje coraz gorszym czuciem w opuszkach palców, problemami z utrzymaniem przedmiotów, a nawet syndromem “małpiej ręki”. To sytuacja, w której zanik mięśni kłębu kciuka jest tak duży, że palec przestaje być przeciwstawny.

To wszystko pokazuje, jak cieśń istotna jest dla zdrowia. Objawy jej patologicznych zmian, mimo że początkowo nie alarmujące, z czasem przeradzają się w poważne problemy.

4. Jak zdiagnozować zespół cieśni nadgarstka?

Zespół cieśni nadgarstka zdiagnozujesz za pomocą kilku badań, które może zlecić ci lekarz — i tu u wielu osób pojawia się problem. Nie wiedzą, do jakiego specjalisty powinni się udać z objawami zespołu cieśni nadgarstka.

Zwykle najlepsze są proste rozwiązania, dlatego doradzamy konsultację z lekarzem pierwszego kontaktu. Wypyta cię o wszystko, co istotne, a następnie zleci dodatkowe badania (jeśli uzna, że objawy są niepokojące).
Później otrzymasz skierowanie do odpowiedniego specjalisty.

Diagnostyka zespołu cieśni nadgarstka wykonywana jest przez ortopedę, który zajmuje się też leczeniem schorzenia. Poza tym schorzenie to leczą  reumatolodzy, neurolodzy, a nawet chirurdzy (gdy niezbędna jest operacja). Jednak czasem, jeśli problem z nadgarstkiem wynika z innej choroby, możesz otrzymać skierowanie także do innych specjalistów.

Badania na obecność schorzenia

Może cię to zaskoczy, ale rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka często diagnozuje się tylko w oparciu o wywiad z pacjentem oraz proste badanie fizykalne. Jednak mimo to zdarzają się przypadki, w których zleca dodatkowe badania diagnostyczne.

Jakie? Głównie:

• EMG — wykrywa utratę przewodnictwa w nerwie pośrodkowym; lekarz zleca je, gdy obraz kliniczny jest niejasny lub przed operacją;
• rezonans magnetyczny — pozwala ocenić obrzęk (jeśli występuje) nerwu pośrodkowego i wielkość kanału nadgarstka;
• USG — pokazuje wielkość nerwu pośrodkowego;
• zdjęcie rentgenowskie — lekarz zleca je, aby wykluczyć ewentualne złamania, zmiany zwyrodnieniowe i guzy.

5. Lekarz zdiagnozował schorzenie — co dalej?

Pierwszym krokiem po pozytywnej diagnozie są różne rodzaje fizykoterapii, a także opaska elastyczna na nadgarstek oraz zwiększona podaż witaminy B6. Jeśli po około 8 tygodniach takie leczenie zespołu cieśni nadgarstka nie przyniesie rezultatu, specjalista prawdopodobnie powie ci, żeby nie używać chorej ręki — nawet do 3 miesięcy.

Możesz też zdecydować się na gips, który zwykle jest znacznie szybszą kuracją (ok. 3 tygodnie). Chodzi tutaj o całkowite unieruchomienie nadgarstka, co umożliwia nerwom regenerację. Skuteczność tej metody sięga 90%, jeśli choroba jest jeszcze w początkowym stadium.

Nie da się jednak ukryć, że jest to dość radykalne rozwiązanie, przez co mało kto się na nie decyduje.
W końcu chodzi o kompletne wyłączenie chorej ręki ze wszystkich czynności. Nic nie podnosisz, niczego nie łapiesz ani nie trzymasz. Kiedy dolegliwości są jeszcze niewielkie, ludzie często stwierdzają, że unieruchomienie kończyny to przesada i dalej z niej korzystają.

W efekcie dochodzi do nasilenia objawów zespołu cieśni nadgarstka. Wtedy powyższa metoda traci swoją skuteczność.

W takim razie co pomoże przy nasilonych objawach? Lekarz zwykle wysyła chorego na serię zastrzyków z hydrokortyzonu. Niestety często zdarza się, że ich działanie jest doraźne, a objawy prędzej czy później wracają. W takiej sytuacji jedynym wyjściem będzie operacja.

Podsumowując, metoda leczenia zespołu cieśni nadgarstka w głównej mierze zależy od danego pacjenta i tego, w jak zaawansowanym stadium znajduje się schorzenie. Mimo to w wielu przypadkach lekarz na początku przepisuje leki.

Ich zadanie polega na:

• łagodzeniu objawów,
• niwelowaniu bólu,
• zmniejszaniu stanu zapalnego,
• zwalczaniu chorób towarzyszących.

Do najpopularniejszych leków w leczeniu zespołu cieśni nadgarstka zaliczają się: leki przeciwzapalne, wspomniana już witamina B6 oraz glikokortykosteroidy.

6. Na czym polega operacja cieśni nadgarstka?

Operacja cieśni nadgarstka polega na tym, że chirurg przecina więzadło, które pokrywa kanał nadgarstka. W efekcie przestrzeń w kanale nadgarstka staje się większa, a ciśnienie spada. Ucisk na nerw znika, więc ustępują również dolegliwości.
To jedyna skuteczna metoda, gdy zespół cieśni nadgarstka jest w zaawansowanym stadium.

Zabieg najczęściej zaleca się pacjentom, u których wymienione wcześniej terapie nie przyniosły rezultatu. Ponadto jest wskazany, gdy istnieje ryzyko uszkodzenia nerwu (lub już ono wystąpiło).

Istnieją trzy metody operacji:

• nacięcie dłoni i nadgarstka (najdłuższy czas rekonwalescencji),
• endoskopia (mniejsze nacięcie i krótszy czas powrotu do zdrowia, ale również mniejsza skuteczność),
• połączenie powyższych.

Powikłania zespołu cieśni nadgarstka

Czasem zdarza się obrzęk dłoni po operacji cieśni nadgarstka, a niektórzy skarżą się, że nadal drętwieje im ręka. Jednak to nic w porównaniu do bólu, który występuje przy postępującym schorzeniu.

Dlatego, mimo że operacja zespołu cieśni nadgarstka wiąże się z powikłaniami, nie są aż tak wielkim problemem.

7. Zespół cieśni nadgarstka — test diagnostyczny

Nie masz pewności, czy ból lub drętwienie ręki to objaw zespołu cieśni nadgarstka? Wiedz, że są sposoby, aby się o tym przekonać. Po prostu wykonaj prosty test diagnostyczny w domu.
Pamiętaj jednak, że to tylko wstęp do kolejnych badań. Dlatego jeśli uznasz wynik testu za pozytywny, udaj się do lekarza. Zrób to nawet wtedy, gdy test wyjdzie negatywnie, a dolegliwości są dokuczliwe.

Masz do wyboru kilka testów.

Pierwszy z nich to test Phalena. Polega na tym, że unosisz rękę przed siebie i zginasz w łokciu do uzyskania kąta prostego. W tej pozycji zginasz nadgarstek tak, jakbyś chciał palcami sięgnąć jego wewnętrznej strony. W trakcie nie napinaj ani palców, ani dłoni. Udało się? W takim razie wytrzymaj tak około minuty. Jeśli w tym czasie poczujesz drętwienie, mrowienie lub “prąd” biegnący po nerwie, uznaj to za sygnał obecności zespołu cieśni nadgarstka.

Druga opcja to odwrócony test Phalena. Tutaj masz za zadanie złożyć dłonie jak do modlitwy (palce wyprostowane) i unieść łokcie na boki do tego stopnia, by nadgarstki zgiąć do maksimum i napierać palcami na siebie. Jeśli w ciągu 15 sekund (zwykle tyle wystarcza) poczujesz ból, prawdopodobnie cierpisz na zespół cieśni nadgarstka.

Jeśli szukasz prostszej możliwości, wypróbuj test Tinela. Polega na ostukaniu wewnętrznej strony nadgarstka (np. za pomocą długopisu). Zacznij od środka i stopniowo przesuwaj się 2-3 cm bliżej dłoni. Jeśli w trakcie czujesz ból lub mrowienie, wiedz, że są to oznaki choroby.

Na koniec został nam jeszcze test opaski uciskowej — też nieskomplikowany. Aby go wykonać, załóż opaskę ciśnieniomierza na ramię i napompuj ją nieco bardziej niż wynosi twoje ciśnienie skurczowe. Czujesz mrowienie i drętwienie w nadgarstku? To sygnały zwiastujące prawdopodobieństwo choroby.

8. Zespół cieśni nadgarstka — leczenie domowe

Oczywiście istnieją domowe sposoby, dzięki którym poradzisz sobie z problemami cieśni nadgarstka, ale wiedz jedno: w ten sposób nie pozbędziesz się schorzenia. Leczenie zespołu cieśni nadgarstka na własną rękę co najwyżej osłabi uciążliwe objawy choroby; może też zapobiec jej dalszemu rozwojowi i trwałym zmianom w nerwie pośrodkowym.

W takim razie co pomoże ci przy zespole cieśni nadgarstka? Oto najpopularniejsze domowe metody:

• maść na cieśń nadgarstka (głównie przeciwzapalna, na obrzęki),
• dłuższy czas relaksu dla palców i nadgarstków,
• ograniczenie lub rezygnacja ze szkodliwych czynności,
• zimne okłady,
• poprawiające siłę i ruchomość ćwiczenia na cieśń,
• usztywniacz na nadgarstek (na noc),
• zabiegi akupunktury lub akupresury.

Jak zapobiegać chorobie? Profilaktyka

Wszyscy wiemy, że lepiej zapobiegać chorobom, niż je leczyć. Tak samo jest w przypadku zespołu cieśni nadgarstka — a jako że często występuje w towarzystwie innych chorób, zapobieganie w tym przypadku będzie polegało przede wszystkim na dbaniu o ogólny stan zdrowia.

Co mamy na myśli? Już tłumaczymy:

• utrzymuj prawidłową wagę,
• unikaj nałogów,
• wprowadź do życia aktywność fizyczną,
• rozciągaj mięśnie rąk, przedramion i dłoni,
• rezygnuj z aktywności, które wywołują ból, drętwienie lub mrowienie rąk,
• dbaj o prawidłowe ułożenie kończyn górnych podczas pracy lub treningu,
• równomiernie rozkładaj obciążenie na ręce,
• utrzymuj prawidłową postawę,
• noś usztywniacz na nadgarstku (lub zakładaj go na noc).

9. Podsumowanie

Nie bagatelizuj pierwszych objawów choroby! Zespół cieśni nadgarstka potrafi bardzo uprzykrzyć życie, dlatego od razu umów się do specjalisty, ponieważ nieleczony będzie się pogłębiał, co doprowadzić może do uszkodzenia nerwu pośrodkowego, a nawet do trwałej niepełnosprawności ręki.