Z artykułu dowiesz się:
- Jakie są metody leczenia i profilaktyki.
- Czym przejawia się niedoczynność tarczycy.
- Dlaczego chorujemy na niedoczynność tarczycy.
W dzisiejszych czasach niedoczynność tarczycy staje się masową chorobą. Wedle statystyk cierpi na nią do 6% społeczeństwa przed 60. rokiem życia — a im człowiek jest starszy, tym bardziej zwiększa się prawdopodobieństwo narodzin schorzenia. Jeśli zaś chodzi o płeć, kobiety chorują częściej od mężczyzn.
Niedoczynność tarczycy odznacza się zbyt małą ilością hormonów tarczycy lub ich złym działaniem. W efekcie spowalnia procesy metaboliczne, które zachodzą w organizmie. Nieraz trudno ją wykryć, ponieważ objawy nie są jednoznaczne. Dlatego tak ważna jest szybka diagnoza, dzięki której rozpoczniesz odpowiednie leczenie.
Z tego artykułu dowiesz się szczegółowych informacji na temat niedoczynności tarczycy.
SPIS TREŚCI:
1. Co to jest niedoczynność tarczycy?
2. Dlaczego chorujemy na niedoczynność tarczycy?
3. Czym przejawia się niedoczynność tarczycy?
4. Rozpoznanie niedoczynności
5. Leczenie i profilaktyka
6. Niedoczynność tarczycy a dieta
7. Podsumowanie
Specjalnie dobrana dieta i plan treningowy pomogą ci osiągnąć sukces zarówno jeśli chodzi o zdrowie, jak i estetyczną sylwetkę. W ustaleniu zindywidualizowanej strategii działania pomogą ci dyplomowani specjaliści z Just be FIT. Zgłoś się po pomoc, a w krótkim czasie odnotujesz wyraźne efekty włożonego wysiłku.
1. Co to jest niedoczynność tarczycy?
Tarczyca znajduje się w szyi, w jej przednio-dolnej części. Ma średnią masę 15-30 g, a medycynie określa ją nieparzystym gruczołem dokrewnym. Tarczyca wydziela ważne dla organizmu hormony, wśród których wymieniamy:
- trójjodotyroniny,
- tyroksyny,
- kalcytoniny.
Gruczoł tarczycy u kobiety jest nieco większy niż u mężczyzny, co prawdopodobnie wpływa na ryzyko powstania niedoczynności.
Schorzenie to powstaje za sprawą niedoboru hormonów, które wymieniliśmy wyżej. Istnieje też niebezpieczeństwo, że komórki organizmu uodporniły się na ich działanie, co także spowalnia metabolizm.
Hormony tarczycy odgrywają ważną rolę w ciele człowieka, ponieważ mają ogromny wpływ na trawienie makroelementów, które dostarczamy w diecie (białka, węglowodany i tłuszcze). Ponadto współuczestniczą w pobudzaniu mięśnia sercowego i wpływają na pracę układu nerwowego, np. w mózgu.
2. Dlaczego chorujemy na niedoczynność tarczycy?
Istnieje co najmniej kilka powodów, z winy których pojawia się niedoczynność tarczycy. Może być nabyta lub wrodzona, a ponadto przypadki nieraz znacznie się od siebie różnią. Lekarze dzielą niedoczynność tarczycy na grupy wedle paru podstawowych czynników. Są nimi:
- lokalizacja,
- czas wystąpienia choroby,
- czas trwania choroby.
Lokalizacja jako cecha klasyfikacji dzieli niedoczynność tarczycy na dwa rodzaje:
- niedoczynność pierwotna, która charakteryzuje się uszkodzeniem tarczycy;
- niedoczynność wtórna, kiedy uszkodzeniu uległa nie tarczyca, ale przysadka lub podwzgórze.
Jeśli chodzi o czas wystąpienia choroby, także wyróżniamy dwa główne przypadki niedoczynności. Są to:
- niedoczynność wrodzona oraz
- niedoczynność nabyta.
W pierwszym przypadku chodzi przede wszystkim o dwa warianty choroby. Albo tarczyca w ogóle się nie wykształciła, czyli człowiek cierpi na tzw. aplazję, albo tarczyca znajduje się w innym miejscu niż powinna (ektopia). W obydwu sytuacjach pojawiają się problemy natury hormonalnej, o których pisaliśmy wyżej.
Jeśli zaś chodzi o niedoczynność nabytą, może pojawić się z wielu powodów. Niekiedy jest skutkiem choroby, niekiedy okoliczności środowiskowych. Czasem wykwita także jako skutek uboczny niektórych operacji.
Najczęstszymi winowajcami nabytej niedoczynności tarczycy są:
- choroba Hashimoto,
- poporodowe zapalenie tarczycy,
- urazy tarczycy,
- długotrwały niedobór jodu w pożywieniu,
- napromieniowanie okolic szyi (np. podczas przebiegu choroby nowotworowej),
- usunięcie gruczołu tarczycowego.
Został nam jeszcze jeden podział, który opiera się na czasie trwania choroby. Prezentuje się wyjątkowo prosto, ponieważ niedoczynność tarczycy może być:
- trwała lub
- przemijająca.
3. Czym przejawia się niedoczynność tarczycy?
Choroba często zdradza się objawami, które nie rzucają się wprost w oczy, przez co przez wiele lat nie zwracamy na nią uwagi. Mimo to negatywnie wpływa na codzienne życie. W początkowych stadiach niedoczynności tarczycy pojawiają się tzw. objawy subkliniczne, czyli:
- pogorszenie nastroju,
- depresja,
- podwyższenie poziomu cholesterolu w organizmie.
Kiedy choroba wejdzie w zaawansowane stadium, do poprzednich dolegliwości dochodzą kolejne, na które częściej zwracamy uwagę. Ich lista jest długa i nie zawsze występują razem, ale warto je znać. Dzięki temu wcześniej wykryjesz zaburzenie i zaczniesz walkę o zdrowie.
Są nimi:
- senność i brak energii;
- osłabienie widoczne przy wzmożonym wysiłku;
- pogorszenie sprawności intelektualnej;
- utrudniona koncentracja;
- mniejsza wrażliwość na zimno;
- bradykardia, czyli spowolniona akcja serca;
- skóra wysusza się i rogowacieje;
- przewlekła chrypka;
- zaparcia;
- zaburzenie miesiączkowania, a w niektórych przypadkach nawet niepłodność;
- gorszy słuch,
- obrzęki stawów.
To wciąż nie wszystkie problemy, które wynikają z niedoczynności tarczycy. Schorzenie wpływa także na sylwetkę — powoduje nadwagę i otyłość. W niektórych sytuacjach jest też przyczyną zaburzeń lipidowych, z których rodzą się choroby sercowo-naczyniowe.
4. Rozpoznanie niedoczynności
Lekarz stawia diagnozę w oparciu o szereg niezbędnych badań. Na początku przeprowadza wywiad z pacjentem i ocenia objawy. Potem zleca badania laboratoryjne i obrazowe, które potwierdzą przypuszczenia.
Najważniejszy z testów sprawdza poziom hormonu TSH, czyli tyreotropiny. Jest ona najlepszym miernikiem, jeśli chodzi o hormonalną czynność tarczycy. Za prawidłowe stężenie TSH w organizmie uznajemy przedział 0,2-4,5 UI/ml. Jeśli w badaniu okazało się, że poziom hormonu jest większy, pojawia się prawdopodobieństwo kilku schorzeń. Może to być wina:
- pierwotnej niedoczynności tarczycy,
- gruczolaka przysadki,
- nadczynności podwzgórza.
Niedoczynność tarczycy jest równie niebezpieczna, co nadczynność. Tego, co dokładnie nam dolega, dowiemy się dzięki badaniu hormonów FT3 i FT4. Lekarze zlecają je najczęściej dopiero wtedy, gdy wykryją nieprawidłowy poziom TSH. Jeśli zaś chodzi o normę dla obydwu hormonów, w przypadku FT3 wynosi on 1,5-4 ng/l, a dla FT4 jest to 8-20 ng/l.
Jeszcze jednym badaniem, które pełni istotną rolę w diagnostyce tarczycy, jest test na przeciwciała anty-TPO i anty-TG. Dzięki niemu lekarze wykrywają choroby autoimmunologiczne tarczycy, takie jak choroba Hashimoto.
Do pozostałych, ale nie mniej ważnych badań należą:
- USG tarczycy, które umożliwia wykrycie wola guzkowego;
- scyntygrafia gruczołu tarczycowego;
- biopsja cienkoigłowa tarczycy.
5. Leczenie i profilaktyka
Jako że niedoczynność tarczycy ma różne podłoża i każdy pacjent przechodzi ją na swój sposób, lekarze dobierają leczenie indywidualnie. Każda kuracja ma na celu dostarczenie organizmowi hormonów, których sam nie wytwarza. Na pierwszym miejscu w tej profilaktyce pojawiają się leki, które zawierają lewoskrętną tyroksynę.
Jednak terapia hormonalna nie wystarcza. Jej uzupełnieniem w walce z niedoczynnością tarczycy jest aktywność fizyczna i zbilansowana dieta. I jedno i drugie wzmacnia organizm oraz pobudza gruczoł do działania.
W trakcie leczenia pacjent regularnie wykonuje badania na hormony tarczycy (TSH, FT3, FT4). Ważne jest, aby podchodził do nich na czczo i zanim przyjmie leki.
6. Niedoczynność tarczycy a dieta
Jeśli cierpisz na niedoczynność tarczycy, dieta graa bardzo ważną rolę w twoim życiu. Przede wszystkim spożywaj posiłki regularnie, nawet 4-5 razy w ciągu dnia. Ogólna zasada jest taka, że pierwszy posiłek jesz około godziny po wstaniu, a ostatni 2-3 godziny przez snem. Dlaczego tak? Ponieważ regularnie i urozmaicone dania sprawiają, że organizm przyspiesza wewnętrzne procesy metaboliczne.
Jednak aby dieta poskutkowała, potrzebujesz również odpowiedniej ilości kalorii. Ich poziom dostosowujesz indywidualnie pod własny organizm.
Musisz uwzględnić m.in.:
- wiek,
- płeć,
- masę ciała,
- wzrost,
- aktywność fizyczną,
- choroby współistniejące.
Najlepiej zrobisz, jeśli skorzystasz z pomocy specjalisty dietetyka. Wtedy będziesz mieć pewność, że nie pomijasz żadnych istotnych czynników, które w ostatecznym rozrachunku wpłyną na skuteczność sposobu odżywiania. To ważne, ponieważ jeśli ograniczysz kalorie za bardzo, spowolnisz metabolizm i podniesie się poziom TSH.
Organizm potrzebuje zbilansowanej diety, która dostarczy mu wszelkich niezbędnych składników odżywczych. Tylko wtedy stan tarczycy ulegnie poprawie, a ty poczujesz się lepiej.
Co jeść, czego unikać?
Osoba z niedoczynnością tarczycy powinna uważać na to, co je. Odpowiednia dieta przede wszystkim opiera się na zwiększonej ilości pełnowartościowego białka zwierzęcego. W grę wchodzi więc mięso, ryby, jajka, mleko i wyroby mleczne o mniejszej zawartości tłuszczu.
Jeśli zaś mówimy o węglowodanach, liczą się przede wszystkim te, które pochodzą z pełnoziarnistych produktów zbożowych. To dlatego, że cechują się niższym poziomem glikemicznym, a ponadto posiadają więcej mikroelementów, takich jak: składniki mineralne, witaminy oraz błonnik. Węglowodany proste mają tylko śladowe ilości wymienionych.
Z racji mikroelementów, ale też ze względu na przeciwutleniacze, do diety wpisują się owoce i warzywa w dużych ilościach.
Eliminuj natomiast cukry proste, czyli słodkie przekąski (ciastka, cukier, dżemy, itp.). Szkodzą nawet zdrowemu człowiekowi, a co dopiero chorującemu na niedoczynność tarczycy. Jeśli nie usuniesz ich z jadłospisu, zwiększasz ryzyko otyłości, zachorowania na cukrzycę, a także na nowotwory.
Ostatnim makroelementem są tłuszcze. Odgrywają ważną rolę w leczeniu niedoczynności tarczycy, ale uważaj na ich rodzaj oraz ilość. Zredukuj tłuszcze zwierzęce w diecie, ponieważ zawierają dużo kwasów tłuszczowych nasyconych. W zamian za nie dodaj do jadłospisu zdrowe tłuszcze, czyli pochodzące z roślin, a także ryb.
Istotna dla tarczycy jest także redukcja tzw. substancji wolotwórczych w diecie. Chodzi przede wszystkim o niektóre warzywa, np.:
- kapustę,
- szpinak,
- brukselkę,
- brokuł,
- kalafior,
- jarmuż czy
- rzodkiewkę.
Są one bardzo silnymi goitrogenami, dlatego osoba chorująca na tarczycę nie powinna jeść ich częściej niż raz na tydzień. Podobnie ma się sprawa w przypadku orzeszków ziemnych, gorczycy, prosa czy truskawek. W nich również znajdują się goitrogeny, ale w mniejszej ilości.
Do produktów niewskazanych zaliczamy jeszcze soję.
7. Podsumowanie
Choroba, którą jest niedoczynność tarczycy, wymaga odpowiedniej kuracji hormonalnej. Jednak żeby przyniosła zadowalające efekty, podejdźmy do sprawy całościowo. Odpowiednia dieta i aktywność fizyczna wspomogą leczenie, a ponadto sprawią, że gruczoł tarczycy otrzyma większą motywację do działania. Dlatego jeśli szukasz skutecznego sposobu walki z niedoczynnością tarczycy, zadbaj o wszelkie aspekty własnego zdrowia.
Pamiętaj, że specjalnie dobrana dieta i plan treningowy pomogą ci osiągnąć sukces zarówno jeśli chodzi o zdrowie, jak i estetyczną sylwetkę. W ustaleniu zindywidualizowanej strategii działania pomogą ci dyplomowani specjaliści z Just be FIT. Zgłoś się po pomoc, a w krótkim czasie odnotujesz wyraźne efekty wysiłku, który wkładasz w poprawę życia.
Bibliografia:
1. Ponichtera A., Borowiak E., Choroby tarczycy jako poważny problem medyczny w Polsce, „Problemy Pielęgniarstwa” 2008, 16(1–2), 192–198.
